Niewyobrażalne cierpienia odcisnęły swoje piętno w DNA osób, które przeżyły ludobójstwo w Rwandzie w 1994 roku. Ślady tej psychologicznej traumy zostały przekazane następnemu pokoleniu i można je znaleźć w ich materiale genetycznym.
Naukowcy z University of South Florida i University of Rwanda przebadali genomy kobiet z plemienia Tutsi, które były w ciąży i mieszkały w Rwandzie w czasie ludobójstwa w 1994 roku. Badacze przeanalizowali także ich potomstwo i porównali ich DNA z innymi kobietami Tutsi i ich potomstwem, którzy żyli w innych częściach świata w czasie ludobójstwa.
Pierwsze tego rodzaju badania ukazały się na łamach pisma „Epigenomics” (DOI: 10.2217/epi-2021-0310).
Szacuje się, że podczas wojny domowej w Rwandzie w ciągu zaledwie 100 dni od kwietnia do lipca 1994 r. zamordowano około miliona osób pochodzenia Tutsi. Rozpowszechniła się wówczas również przemoc seksualna. Według szacunków, w czasie kryzysu zostało zgwałconych około 150 do 250 tys. kobiet.
- Rwandyjczycy, którzy biorą udział w tym badaniu i cała społeczność, naprawdę chcą wiedzieć, co się z nimi stało. W Rwandzie występuje wiele przypadków PTSD i innych zaburzeń zdrowia psychicznego i ludzie chcą odpowiedzi, dlaczego mają te problemy - Derek Wildman z University of South Florida.
DNA jest czasami postrzegane jako kod, który mamy już na stałe, ale ekspresję niektórych genów można zmienić poprzez zmiany epigenetyczne, na które ma wpływ styl życia, doświadczenia życiowe czy zamieszkiwane przez nas środowisko. U ciężarnych kobiet, które doświadczyły terroru podczas ludobójstwa w Rwandzie, naukowcy odkryli chemiczne modyfikacje DNA, które wcześniej zostały powiązane z większym ryzykiem rozwoju chorób psychicznych, takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD) czy depresja. Te same modyfikacje DNA znaleziono również u ich potomstwa, które w tym czasie było płodem, co wskazuje, że zmiany epigenetyczne zostały im przekazane.
- Epigenetyka odnosi się do stabilnych, ale odwracalnych modyfikacji chemicznych dokonanych w DNA, które pomagają kontrolować funkcję genu – powiedział Monica Uddin z University of South Florida. - Może to nastąpić w krótszym czasie niż jest to potrzebne do zmian w podstawowej sekwencji DNA. Nasze badanie wykazało, że prenatalna ekspozycja na ludobójstwo była powiązana z epigenetycznym wzorcem sugerującym zmniejszoną funkcję genów u potomstwa – dodała.
Zespół naukowców w badaniach przyglądną się DNA z próbek krwi pobranych od 59 osób. Około połowa z nich była osobiście narażona na horror wojny lub przebywała wówczas w łonie matki. Naukowcy zdefiniowali „narażenie” jako dotknięcie traumą związaną z ludobójstwem, gwałtem lub uniknięciem pojmania, bycie świadkiem morderstwa lub poważnego ataku z bronią oraz obserwowanie martwych i okaleczonych ciał.
Chociaż to badanie skupia się w szczególności na skutkach ludobójstwa w Rwandzie z 1994 r., wspiera ono poprzednie badania, które pokazują, że to, co dzieje się w czasie ciąży, może mieć później długoterminowe skutki – wiele objawów pojawia się dopiero w późniejszym życiu. Takie dowody potwierdzają potrzebę zwiększenia wysiłków na rzecz ochrony bezpieczeństwa oraz emocjonalnego i psychicznego dobrostanu kobiet w ciąży.
Osoby, które podczas ludobójstwa znajdowały się w łonie matki, zaczynają wchodzić w okres, kiedy same będą mieć dzieci. Naukowcy mają nadzieję na zbadanie, czy ta trauma będzie miała epigenetyczny wpływ na trzecie pokolenie. Teraz czekają na nową, większą partię próbek DNA, aby dowiedzieć się, w jaki sposób podobne trauma może wpłynąć na ryzyko określonych zaburzeń zdrowia psychicznego, takich jak PTSD.
Badanie to jest częścią wysiłków mających na celu wzmocnienie pozycji naukowców z Afryki w dziedzinie genomiki, zwiększając ich niezależność i zdolność do budowania infrastruktury potrzebnej do usprawnienia badań genetycznych na całym kontynencie, a ostatecznie do lepszego opracowywania danych na temat ludzkiego genomu na całym świecie.
Źródło: University of South Florida, fot. Adam Jones, Ph.D./ CC BY-SA 3.0/ Wikimedia Commons. Na zdjęciu czaszka i rzeczy należące do ofiar ludobójstwa. Fotografia wykonana w Centrum Pamięci Ludobójstwa, Kigali, Rwanda.