Archeolodzy często znajdują różnorakie misy czy naczynia. Jednak poza samym faktem odkrycia, istotne jest również ustalenie, co się w nich znajdowało. Dr inż. Angelina Rosiak z Instytutu Chemii Ogólnej i Ekologicznej Politechniki Łódzkiej realizuje projekt, którego celem jest znalezienie wskaźnika archeologicznych pozostałości napojów alkoholowych. Może nim być arabitol.
Czy w odnajdywanych przez archeologów na całym świecie naczyniach i wazach znajdowały się napoje alkoholowe, takiej jak piwo, miód pitny czy wino? Alkohol jest znany ludzkości od bardzo dawna. W 2021 roku odkryto w południowych Chinach dowody wskazujące na spożywanie piwa już dziewięć tysięcy lat temu (więcej na ten temat w tekście: W południowych Chinach piwo wytwarzano już 9 tys. lat temu). Napoje alkoholowe pełniły ważną funkcję społeczno-kulturową w starożytnych społeczeństwach. Znaleziska ze śladami alkoholu mogą nadać nowy kontekst odkryciom, ale jak skutecznie stwierdzić, czy pradawne artefakty faktycznie go zawierały?
Dr inż. Angelina Rosiak z Politechniki Łódzkiej wzięła pod lupę arabitol. - To relatywnie prosty alkohol powstający podczas bakteryjnej fermentacji cukrów prostych. Związek ten identyfikowany był w próbkach archeologicznych, których badania dotychczas przeprowadzono, jednak jak do tej pory nie powiązano jego obecności z konkretnym źródłem – mówi badaczka, która otrzymała grant w programie „FU2N – Fundusz Udoskonalania Umiejętności Młodych Naukowców" prowadzonym w Politechnice Łódzkiej.
- Niestety identyfikacja napojów alkoholowych napotyka na trudności wynikające z ich specyficznej natury chemicznej, gdyż składają się one przede wszystkim z wody oraz związków rozpuszczalnych w wodzie, takich jak alkohole i cukry. Cząsteczki tych związków (np. kwas winowy) są relatywnie niewielkie i szybko ulegają rozkładowi. Głównym wyzwaniem jest więc zidentyfikowanie tych składników wina, miodu pitnego czy piwa, które mogły przetrwać do czasów współczesnych i byłyby charakterystyczne dla tego rodzaju sfermentowanych napojów – dodaje.
Celem projektu jest weryfikacja, czy arabitol jest poszukiwanym wskaźnikiem (biomarkerem) archeologicznych pozostałości napojów alkoholowych. W ramach projektu badane będą naczynia archeologiczne, jak i współcześnie przygotowane naczynia doświadczalne oraz napoje alkoholowe. Jednym z pierwszych etapów projektu jest opracowanie procedury oznaczania arabitolu oraz pokrewnych mu związków cukrowych w próbkach przygotowanych naczyń glinianych. Wdrożenie procedury do analiz próbek pobranych z naczyń historycznych będzie kluczową częścią badań. Otrzymane wyniki umożliwią znalezienie odpowiedzi na postawione w temacie projektu pytanie o przeznaczenie badanych naczyń historycznych.
Projekt wpisuje się w badania ceramiki pradziejowej prowadzone od kilkunastu lat, we współpracy z archeologami z całego kraju, w Instytucie Chemii Ogólnej i Ekologicznej. Na przestrzeni lat analizom chemicznym poddano ponad 300 próbek pobranych z historycznych naczyń glinianych. Wyniki tych analiz niejednokrotnie pomogły w uzupełnieniu, zweryfikowaniu oraz rozszerzeniu wiedzy o społecznościach niegdyś użytkujących badane naczynia.
Źródło: Politechnika Łódzka, fot. Guy-Baroz/ Wikimedia Commons/ CC BY-SA 3.0
