Archeolodzy wykorzystując technologię skanowania laserowego powierzchni z powietrza odsłonili ruiny starożytnych miast i osad w ekwadorskim lesie deszczowym. Badacze ustalili, że miasta powstały około 2500 lat temu i w okresie świetności mogło je zamieszkiwać nawet 30 tys. osób.
Archeolodzy od kilkudziesięciu lat badają stanowisko archeologiczne położone we wschodnich Andach w dolinie Upano. Jednak dopiero gdy zaczęli obserwować krajobraz z góry za pomocą technologii lidar (Light Detection and Ranging) dostrzegli rozległą sieć dawno zapomnianych osad połączonych szerokimi, prostymi drogami.
Wyniki i opis badań ukazał się na łamach pisma „Science” (DOI: 10.1126/science.adi6317).
W ostatnich dekadach badania lasów deszczowych Amazonii pomogły odsłonić szereg miast i osad z ogromnymi piramidami, placami i platformami, które połączone były ze sobą gęstą siecią dróg. Odkrycia te niezbicie dowodzą, że Amazonię zamieszkiwały duże i złożone społeczności na długo przed przybyciem europejskich kolonizatorów.
W nowych badaniach naukowcy odsłonili pozostałości po najstarszej, jak dotąd, społeczności zamieszkującej ten obszar. Ruiny jej miast i osad odkryto w dolinie Upano w Ekwadorze, a było to możliwe dzięki technologii Lidar. To metoda pomiarowa polegająca na naświetlaniu celu laserem i rejestrowaniu odbicia za pomocą czujników. Różnice w czasie powrotu wiązki odbitego światła oraz zmiana długości fali są wykorzystane do tworzenia trójwymiarowych modeli terenu.
Dzięki tej przełomowej technologii, która szturmem zdobyła wysokie miejsce wśród narzędzi przydatnych archeologom, można zobaczyć ukształtowanie terenu bez wierzchniej warstwy roślinności. Lidar przenika przez koronę drzew i odzwierciedla trójwymiarowe formy cech archeologicznych ukrytych pod roślinnością. Badacze mogą z obrazów cyfrowo usunąć drzewa i rośliny a nawet wodę, odsłaniając ukryte budowle.
Lidar już dowiódł swojej przydatności. W 2018 roku przy pomocy tej technologii w gwatemalskiej dżungli odkryto ruiny ponad 60 tysięcy domów, pałaców i innych struktur, które przez stulecia były ukryte przed wzrokiem współczesnego człowieka (więcej na ten temat w tekście: Megalopolis Majów. Zaskakujące odkrycia w północnej Gwatemali). Dzięki lidarowi archeolodzy ujawnili także prawdziwe rozmiary odnalezionego przed dekadą miasta Angamuco z 40 tys. budynków i innych struktur (więcej w tekście: Odkryto prawdziwe rozmiary starożytnego miasta. Miało tyle budynków, co Manhattan). Dzięki tej technologii odkryto też najstarszą i największą budowlę Majów (Najstarsza i największa budowla Majów odkryta w południowym Meksyku), setki kompleksów ceremonialnych sprzed tysięcy lat (W południowym Meksyku odkryto setki starożytnych kompleksów ceremonialnych), czy ruiny 11 miast i osad należących do nieznanej kultury (W boliwijskiej dżungli odkryto ruiny 11 miast należących do nieznanej kultury).
Jak ustalili naukowcy, nowo odkryte miasta i osady mają co najmniej 2500 lat, czyli ponad 1000 lat więcej, niż jakiekolwiek inne znane złożone społeczeństwo amazońskie. To najwcześniejsza i największa społeczność agrarna w Amazonii. Odkrycie pradawnej sieci miejskiej w dolinie Upano pokazuje różnorodność starożytnych kultur amazońskich, którą archeolodzy dopiero zaczynają rekonstruować.
- Badałem to miejsce wiele razy, ale lidar dał mi inny pogląd na tę krainę – powiedział główny autor badania Stéphen Rostain z francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych (CNRS). - Wiedziałem, że jest tu wiele kopców i wiele budowli, ale nie miałem pełnego przeglądu regionu - dodał.
Rostain i współpracownicy w publikacji przedstawili dowody na istnienie cywilizacji rolniczej sprzed ponad 2500 lat temu w dolinie Upano w Ekwadorze. Dane zebrane prze Lidar oraz ustalenia poczynione przez ponad 20 lat interdyscyplinarnych badań na tym obszarze pozwoliły opisać dużą, zaawansowaną społeczność rolniczą.
Obszar objęty badaniami liczył około 300 kilometrów kwadratowych. Naukowcy naliczyli na nim ponad 6000 prostokątnych platform ziemnych i placów połączonych ścieżkami i drogami. Zidentyfikowali co najmniej 15 odrębnych miasteczek czy osad o różnej wielkości, połączonych rozległą siecią dróg, z których największe miały 10 metrów szerokości i rozciągały się na długości 10–20 km.
Archeolodzy ustalili też, że budowa platform i dróg miała miejsce między około 500 rokiem p.n.e. a 300-600 rokiem n.e. i była prowadzona przez grupy z kultur Kilamope, a później Upano. Stanowiska w dolinie Upano różnią się od innych monumentalnych miejsc odkrytych w Amazonii, które są nowsze i mniej rozległe.
„Takie odkrycie to kolejny żywy przykład niedoceniania podwójnego dziedzictwa Amazonii: środowiskowego, ale także kulturowego, a zatem rdzennego. Uważamy, że niezwykle istotne jest dokładne zrewidowanie naszych uprzedzeń na temat amazońskiego świata, a czyniąc to, dokonanie ponownej interpretacji kontekstów i koncepcji” – piszą w publikacji autorzy badań.
Chociaż trudno jest oszacować populację pradawnych miast, naukowcy wskazują, że dolinę Upano zamieszkiwało co najmniej 10 tys. mieszkańców, a w okresie świetności, być może nawet 15–30 tys. To liczba porównywalna z szacunkową populacją Londynu z czasów rzymskich, wówczas największego miasta Wielkiej Brytanii.
Rostain rozpoczął prace wykopaliskowe w dolinie Upano prawie 30 lat temu. Jego zespół skupił się wówczas na dwóch dużych osadach, nazwanych Sangay i Kilamope. Znalazł w nich m.in. kopce zorganizowane wokół centralnych placów, ceramikę ozdobioną farbami i grawerami oraz duże dzbany zawierające pozostałości chicha – napoju alkoholowego wytwarzanego z kukurydzy.
W 2015 r. Ekwadorski Narodowy Instytut Dziedzictwa Kulturowego sfinansował badanie doliny lidarem, co poskutkowało ujawnieniem cechy topograficznych niewidocznych w gęstej roślinności. Dane zebrane przez Lidar pozwoliły dostrzec sieć dróg między miastami oraz odkryć wiele dotąd nieznanych osad.
Badacze łącznie znaleźli 15 osad i miasteczek, z czego pięć miało spore rozmiary. Każde miasteczko było gęsto wypełnione budynkami mieszkalnymi i ceremonialnymi. Osady poprzeplatane były prostokątnymi polami uprawnymi i otoczone tarasami na zboczach wzgórz, na których również uprawiano rośliny, w tym kukurydzę, maniok i słodkie ziemniaki.
Największe z miast w tym regionie - Kilamope - obejmuje obszar porównywalny pod względem wielkości do płaskowyżu Giza w Egipcie. Autorzy twierdzą, że zakres modyfikacji krajobrazu w dolinie Upano dorównuje „miastom ogrodom” klasycznych Majów. A to, co odkryto do tej pory, „to dopiero wierzchołek góry lodowej” tego, co można znaleźć w ekwadorskiej Amazonii.
Źródło: Science, American Association for the Advancement of Science, Live Science, fot. DIOHER_PAVAL, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons
