Niedawne odkrycia archeologiczne sugerują, że już pięć tysięcy lat temu istniała sieć kontaktów handlowych między mieszkańcami wybrzeży Bałtyku a ludźmi z Półwyspu Iberyjskiego. Zespół naukowców zidentyfikował najstarsze okazy bałtyckiego bursztynu na Półwyspie, których wiek ustalono na ponad pięć tys. lat.
Bursztyn bałtycki to luksusowy materiał stosowany w biżuterii i rzemiośle na całym świecie. Od tysięcy lat bursztyny z Bałtyku uznawane były za najwspanialsze na świecie i już od czasów rzymskich były poszukiwane do wykorzystania w biżuterii. Mimo że w Europie istniały inne złoża bursztynu, starożytni ludzie, często z odległych stron świata, chcieli zdobyć bałtycki klejnot. Nowe badania wykazały, że materiał ten był przedmiotem wymiany handlowej i przetransportowano go do najbardziej na zachód wysuniętego regionu kontynentu już ponad 5000 lat temu.
Wyniki i opis badań ukazał się na łamach pisma „Scientific Reports” (DOI: 10.1038/s41598-023-41293-0).
Zespół naukowców z uniwersytetów w Granadzie i Cambridge zidentyfikował najstarsze okazy bursztynu bałtyckiego, jakie kiedykolwiek znaleziono na Półwyspie Iberyjskim. Według analiz, materiał ten był importowany już ponad 5000 lat temu.
Badania prowadziła Mercedes Murillo-Barroso z Uniwersytetu w Granadzie. Według niej, prace zespołu „pozwalają z całą pewnością stwierdzić, że przybycie bursztynu bałtyckiego na Półwysep Iberyjski nastąpiło co najmniej w IV tysiącleciu p.n.e., czyli ponad tysiąc lat wcześniej niż sądziliśmy, i że prawdopodobnie stanowiło to część szerszej sieci handlowej połączonej z południem Francji”.
Handel jest jednym z wielu mechanizmów nawiązywania relacji między społecznościami. Przedmiotem wymiany nie zawsze są dobra konsumpcyjne potrzebne do życia. Często to raczej przedmioty dekoracyjne, luksusowe lub symboliczne. W czasach prehistorycznych bursztyn z pewnością nie był surowcem niezbędnym do rozwoju życia codziennego, był jednak niezwykle ceniony i wymieniany za pośrednictwem rozbudowanych sieci handlowych.
Archeolodzy wcześniej znaleźli dowody na wykorzystanie licznych złóż bursztynu na Półwyspie Iberyjskim już od czasów górnego paleolitu. Od około IV tysiąclecia przed naszą erą na Półwysep Iberyjski zaczął docierać przez Morze Śródziemne bursztyn sycylijski. Do tej pory uważano, że bursztyn bałtycki dotarł na Półwysep dopiero w II tysiącleciu p.n.e., kiedy to stał się podstawowym surowcem, zastępując inne rodzaje bursztynu.
Nowe informacje dotyczące sieci powiązań handlowych w starożytnej Europie dostarczyły badania kawałka bursztynu znalezionego na stanowisku Cova del Frare w Katalonii. - Ponieważ nie ma żadnych pisemnych dokumentów z czasów prehistorycznych, jedyną metodą badania działalności człowieka są pozostałości archeologiczne. Do badania transportu i wymiany materiałów używamy bardzo precyzyjnych technik analitycznych, takich jak spektroskopia w podczerwieni, które dają nam swego rodzaju odciski palców złóż bursztynu oraz przedmiotów z niego wykonanych – wyjaśniła Murillo-Barroso.
Naukowcy wykorzystali wspomnianą technikę badań spektroskopowych do znalezionego kawałka bursztynu. Koralik ten znaleziono jeszcze w latach 70. w jaskini Cova del Frare. Jest mniej więcej wielkości ziarenka słonecznika. Za pomocą spektroskopii w podczerwieni ustalili, że bursztyn ten pochodzi z Bałtyku, a jego wiek określili na lata 3634–3363 p.n.e.
Według uczonych, bałtycki bursztyn przybył na północno-wschodni Półwysep Iberyjski już w epoce neolitu. Badacze przyznają też, że niekoniecznie dostał się w to miejsce w wyniku bezpośrednich kontaktów z ludźmi z wybrzeża Bałtyku. Mógł zostać dostarczony przez różnych pośredników. - To odkrycie niewątpliwie ma ważne implikacje dla naszego zrozumienia wczesnych sieci wymiany egzotycznych materiałów i ich wpływu na struktury społeczne – przyznał profesor Marcos Martinón-Torres z Uniwersytetu Cambridge.
Źródło: University of Granada, fot. Oxfordian Kissuth, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
