Osoby, które przeszły zakażenie wirusem opryszczki, mają dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia demencji w porównaniu z tymi, którzy nie mieli problemów z tego typu infekcją. Nowe badanie przeprowadzone przez szwedzkich naukowców dodaje kolejne dowody na to, że opryszczka może być czynnikiem ryzyka rozwoju demencji.
Demencja, czyli obniżenie sprawności umysłowej i funkcji poznawczych dotyka głównie starszych osób, najczęściej po 65. roku życia. Jednak zaczyna ona się znacznie wcześniej. Mimo dekad badań, dokładne procesy, które powodują chorobę, pozostają zagadką, ale jasnym jest, że proces starzenia prowadzi do zmian, które napędzają jej rozwój. Choroba Alzheimera jest najczęstszą postacią demencji. Jest to ogólne określenie utraty pamięci i innych zdolności poznawczych na tyle poważnych, że zakłócają one codzienne życie. Na chorobę Alzheimera zapada coraz więcej osób, a związane jest to z rosnącą długością życia. Niestety, obecnie choroba ta stała się piątą najczęstszą przyczyną śmierci na całym świecie.
Nowe badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Uppsali w Szwecji wykazały, że u osób narażonych na kontakt z wirusem opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1), ryzyko wystąpienia demencji jest dwukrotnie większe. Badania trwały 15 lat i wzięło w nich udział ponad tysiąc 70-latków.
Opis oraz rezultaty badań ukazały się na łamach pisma „Journal of Alzheimer's Disease” (DOI: 10.3233/JAD-23071).
Wirus opryszczki pospolitej należy do rodziny herpeswirusów. Rodzina ta jest liczna, zawiera ponad sto gatunków. To powszechnie występujące wirusy u zwierząt oraz ludzi. Najbardziej znanym z nich jest wirus opryszczki pospolitej HSV-1 oraz HSV-2. Ten pierwszy (herpes labialis) powoduje opryszczkę ust i okolic, drugi natomiast (herpes genitalis) wywołuje opryszczkę narządów płciowych.
Wirus opryszczki pospolitej to powszechny wirus. Szacuje się, że zarażonych jest około 3,7 miliarda ludzi na całym świecie. Historia opryszczki sięga milionów lat wstecz, a różne formy wirusa infekują różne gatunki. W badaniach z 2022 roku naukowcy z Cambridge wykazali, że wirus rozprzestrzenił się około pięciu tys. lat temu w wyniku dużych migracji ludzi z Eurazji do Europy (Więcej na ten temat w tekście: Współczesne warianty wirusa opryszczki zawdzięczamy romantykom z epoki brązu).
Zakażenie wirusem trwa przez całe życie, ale objawy mogą pojawiać się i ustępować w różnych okresach. Mogą też w ogóle się nie pojawić. U wielu osób nigdy nie występują żadne objawy związane z infekcją.
Koncepcja wskazująca na wirusowe przyczyny demencji nie jest nowa. Pojawiła się jeszcze na początku ubiegłego wieku. Hipoteza wówczas mówiła, że choroba Alzheimera jest "powolną chorobą wirusową", w której jeden lub kilka wirusów stale degraduje procesy neurologiczne w mózgu po kilkudziesięciu latach uśpienia.
Wydaje się, że ma ona potwierdzenie w badaniach. W pracach z 2018 roku naukowcy z Icahn School of Medicine odkryli, że mózgi osób z objawami Alzheimera miały dwa razy wyższy poziom harpeswirusów w porównaniu do osób zdrowych (więcej w tekście: Powszechnie występujące wirusy powodem choroby Alzheimera?).
Z kolei w analizach z 2022 roku naukowcy z Uniwersytetu Tufts i Uniwersytetu Oksfordzkiego powiązali rozwój choroby Alzheimera z infekcją wirusem VZV (varicella zoster virus - wirus ospy wietrznej i półpaśca), która może aktywować ukryte w komórkach nerwowych powszechne wirusy HSV-1, co z kolei może promować odkładanie się płytek beta-amyloidu, a tym samym prowadzić do rozwoju choroby Alzheimera (więcej: Dwa powszechne wirusy mogą prowadzić do choroby Alzheimera).
W nowych badaniach naukowcy z Uniwersytetu w Uppsali przez 15 lat monitorowali stan zdrowia ponad tysiąca 70-latków. 82 procent badanych posiadało przeciwciała HSV-1. Prace te wykazały, że u osób, które w którymś momencie życia zostały zakażone wirusem opryszczki pospolitej, ryzyko wystąpienia demencji było dwukrotnie większe, w porównaniu z osobami, które nigdy nie zostały zakażone.
Związek ten utrzymywał się niezależnie od dwóch najsilniejszych znanych obecnie czynników prognostycznych wystąpienia choroby Alzheimera: wieku oraz posiadania wariantu genetycznego zwanego APOE-4.
- To ekscytujące, że nasze wyniki potwierdzają wcześniejsze prace. Badania te, podobnie jak nasze ustalenia, wskazują na coraz więcej dowodów, że wirus opryszczki pospolitej jest czynnikiem ryzyka demencji – mówi Erika Vestin z Uniwersytetu w Uppsali.
Do ważnych wniosków z badania należy zaliczyć potrzebę dalszych analiz. Być może znane już leki przeciwko wirusowi opryszczki pospolitej mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju demencji i dać możliwości opracowania nowych leków. - Wyniki mogą popchnąć dalsze badania nad demencją w kierunku leczenia choroby na wczesnym etapie za pomocą powszechnie stosowanych leków przeciw wirusowi opryszczki lub zapobiegania chorobie przed jej wystąpieniem – dodaje Vestin.
Źródło: Uppsala University, fot. Wikimedia Commons/ CC0/ Metyu12
