Z niedawno przeprowadzonego badania wynika, że zapachy mogą wpływać na sposób, w jaki ludzie postrzegają kolory. Eksperymenty wykazały, że nieświadome skojarzenia z zapachem zniekształcają naszą percepcję w odbieraniu barw.
Nieustannie jesteśmy bombardowani bodźcami z naszego otoczenia. Jednym ze sposobów, w jaki nasz mózg nadaje sens tej obfitości informacji, jest połączenie informacji pochodzących z dwóch lub więcej zmysłów. Oznacza to, że jeden zmysł może nieświadomie wpływać na inny. Chociażby wyższe temperatury kojarzymy z cieplejszymi kolorami, a kolory ze smakiem określonych potraw - na przykład smak pomarańczy z kolorem o tej samej nazwie.
Badanie opublikowane w „Frontiers in Psychology” (DOI: 10.3389/fpsyg.2023.1175703) wykazało eksperymentalnie, że jedno z takich powiązań zachodzi pomiędzy naszym węchem a wzrokiem, co może wpływać na naszą percepcję kolorów.
- W naszych badaniach pokazujemy, że obecność różnych zapachów wpływa na to, jak ludzie postrzegają kolor – powiedział dr Ryan Ward z Liverpool John Moores University w Wielkiej Brytanii, główny autor publikacji.
Naukowcy w swoich eksperymentach wykorzystali deprywację sensoryczną, czyli usunięcie lub znaczną redukcję bodźców napływających z otoczenia oddziałujących na jeden lub więcej zmysłów. W badaniach tych wzięły udział 24 dorosłe osoby w wieku od 20 do 57 lat. Przez cały czas trwania eksperymentu uczestnicy siedzieli przed ekranem w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu pozbawionym niepożądanych bodźców. Nie używali dezodorantów ani perfum i żadna osoba nie zgłosiła zaburzeń postrzegania kolorów czy węchu.
Wszystkie zapachy w pomieszczeniu, gdzie przebywali badani, usuwano za pomocą oczyszczacza powietrza. Następnie jeden z sześciu zapachów (wybranych losowo spośród karmelu, wiśni, kawy, cytryny i mięty) był emitowany do pomieszczenia przez ultradźwiękowy dyfuzor przez pięć minut.
- W poprzednim badaniu wykazaliśmy, że zapach karmelu często stanowi krzyżowe skojarzenie z ciemnobrązowym i żółtym, podobnie jak kawa z ciemnobrązowym i czerwonym, wiśnia z różowym, czerwonym i fioletowym, mięta z zielonym i niebieskim a cytryna z żółtym, zielonym i różowym – wyjaśnił Ward. Celem nowego badania było jednak ustalenie, jak zapach wpływa na postrzeganie tego samego koloru.
Uczestnikom na ekranie pokazywano kwadrat wypełniony losowym kolorem. Następnie uczestnicy zostali poproszeni, by za pomocą dwóch suwaków ręcznie dostosowali kolor na ekranie do tego, co postrzegali jako neutralną szarość. Po odnotowaniu ostatecznego wyboru procedurę powtarzano aż do pięciokrotnego pojawienia się wszystkich zapachów.
Wyniki pokazały, że uczestnicy mieli tendencję do przesuwania jednego lub obu suwaków zbyt daleko od neutralnej szarości w zależności od emitowanego zapachu. Na przykład, gdy zetknęli się z zapachem kawy, postrzegali szary jako bardziej czerwono-brązowy niż prawdziwie neutralną szarość. Podobnie, gdy zetknęli się z zapachem karmelu – wówczas ich szarość była wzbogacona o domieszkę błękitu. Obecność zapachu zaburzała zatem w przewidywalny sposób postrzeganie kolorów przez uczestników.
Wyjątkiem był zapach mięty. W tym przypadku wybór odcienia przez uczestników różnił się od typowego skojarzenia krzyżowego wykazanego dla pozostałych zapachów i odpowiadał prawdziwej szarości.
Wyniki eksperymentu pokazują, że postrzeganie szarości zmieniało się w zależności o rozpylanego zapachu. Sugerują też, że rola skojarzeń w przetwarzaniu bodźców zmysłowych jest wystarczająco silna, aby wpływać na to, jak postrzegamy informacje odbierane różnymi zmysłami.
Naukowcy podkreślają potrzebę zbadania, jak dalekosiężne są te powiązania. - Musimy wiedzieć, w jakim stopniu zapachy wpływają na postrzeganie kolorów. Na przykład, czy pokazany tutaj efekt jest nadal obecny w przypadku rzadziej spotykanych zapachów, czy nawet w przypadku zapachów spotykanych po raz pierwszy? - przyznał Ward.
Źródło: Frontiers, fot. CC BY 2.0/ Flickr/ Dennis Wong
