Najstarsze pozostałości starożytnego miasta Nea Pafos na Cyprze odkryli w czasie wykopalisk warszawscy archeolodzy. Pochodzące sprzed ok. 2,4 tys. lat fragmenty murów i posadzek znajdują się w części miasta zamieszkanej przez najbogatszych.
Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. W okresie grecko-rzymskim pełniło funkcję stolicy wyspy. Powstało w jej zachodniej części pod koniec IV w. p.n.e. Ze względu na swoją rangę stanowisko wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
- Podczas ostatniego sezonu wykopaliskowego udało się nam dotrzeć do jednych z pierwszych konstrukcji wzniesionych w tym starożytnym mieście - powiedział PAP dr Henryk Meyza z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych (IKŚiO) PAN. Zespół przez niego kierowany bada dzielnicę rezydencjonalną. Po raz pierwszy wbił tutaj łopatę nestor polskiej archeologii śródziemnomorskiej, prof. Kazimierz Michałowski w 1965 r. Prace misji Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, obecnie pod dyrekcją dr Meyzy, są prowadzone w tym samym rejonie.
Znajdujące się na badanym przez Polaków obszarze rozległe i luksusowe budynki funkcjonowały przez prawie tysiąc lat, od IV w. p.n.e. do VII w. n.e.
- Od początku wznoszono je na regularnej siatce ulic, która wyznaczała parcele o wielkości ok. 100 na 35 m. Domostwa w kolejnych dziesięcioleciach odbudowywano i wznoszono w podobnym układzie. Działo się tak również z tego względu, że budowę tej dzielnicy poprzedziło wykucie w kamiennym podłożu systemu odprowadzającego wodę i korzystano z niego w czasie całej historii miasta - opowiada dr Meyza.
Zagadkowy dom
W ostatnich latach wysiłki warszawskiego zespołu polskich archeologów na Cyprze (drugi zespół pod kierunkiem prof. Ewdoksi Papuci-Władyki z Instytutu Archeologii UJ bada m.in. agorę miasta) skupiły się na wykopaliskach w obrębie jednego z domów, zwanego przez nich "hellenistycznym" (od wstępnego określenia jego wieku właśnie na IV-I w. p.n.e.). Podobnie jak w przypadku innych domów w okolicy jego układ był dość prosty - zabudowania koncentrowały się wokół trzech dziedzińców, z których centralny, kwadratowy w planie otoczony był kolumnadą, a pośrodku znajdował się ogród.
- Dom co prawda badany jest od lat 80. XX w., ale z uwagi na znaczną niejednorodność stylistyczną ciągle stanowił dla nas zagadkę. Dopiero w ostatnich lat dowiedzieliśmy się, jak liczne były przebudowy i zmiany w jego układzie. W centralnej części mieściły się pierwotnie baseny różnych wielkości, a największy, kwadratowy w planie miał bok długości ok. 7 m. Ostatnia faza zabudowy, z ogrodem, powstała dopiero w końcu I w. lub początku II w. n.e., a więc już w okresie rzymskim - mówi dr Meyza.
Nie niszcząc późniejszych murów archeolodzy próbowali się dostać do najgłębszych warstw, w których skryte są jednocześnie najbardziej wiekowe zabudowania. Okazało się, że te powstały w czasach, w których założono miasto, czyli na przełomie IV/III w. p.n.e. (o czym wiadomo ze źródeł pisanych).
To ostatni król niezależnego starożytnego cypryjskiego państwa Pafos był założycielem tego miasta - opowiada dr Meyza. Poprzednia siedziba (Palea Pafos - z łac. Stare Pafos) przestała pełnić swoją funkcję głównie dlatego, że nie miała dłużej dostępu do portu. Tymczasem miejsce nowej lokacji (stąd Nea Pafos, czyli Nowe Pafos) zaopatrzone było w wygodną przystań, a potem zbudowano jeszcze wielkie mola.
Archeolog podkreśla, że odkrywane fragmenty domostwa z pierwszych stuleci istnienia miasta nie urzekają pod względem estetycznym, ale dają wgląd w ówczesną architekturę.
Nea Pafos - jeden z większych ośrodków floty morskiej
- Odkryte relikty pierwszych domów wzniesionych w obrębie dzielnicy rezydencjonalnej nie imponują kunsztem wykonania. Podłogi były klepiskami wykonanymi z gliny. Dopiero w późniejszych domach zastąpiono je płytami kamiennymi lub pieczołowicie wykonanymi mozaikami - opowiada dr Meyza.
Źródło: PAP – Nauka w Polsce, fot. Mgiganteus1/CC.3.0/Wikimedia Commons