Korzystając ze zdjęć satelitarnych i lotniczych, archeolodzy znaleźli sieć nieznanych wcześniej, ogromnych struktur znajdujących się w Europie Środkowej, wzdłuż rzeki Cisy. Naukowcy wskazują, że budowle te, których odkryto ponad sto, zostały wzniesione ponad trzy tys. lat temu.
Po raz pierwszy pozostałości pradawnych budowli dostrzeżono na zdjęciach z Google Earth w 2015 roku. Archeolodzy chcieli zwyczajnie sprawdzić, czy uda im się znaleźć coś ciekawego, co przeoczono w badaniach naziemnych. Analizy dotyczyły obszaru tzw. Kotliny Panońskiej. To rozległa równina w Europie Środkowej obejmująca część Austrii, Węgier, Słowacji, Słowenii, Rumunii, Ukrainy, Węgier i Serbii.
Uczeni analizując zdjęcia satelitarne oraz lotnicze odkryli ponad 100 nieznanych dotąd, ogromnych struktur. Według nich, konstrukcje te powstały w epoce brązu, około trzy tysiące lat temu. Umieszczone blisko siebie tworzą pas rozciągający się na długości 150 kilometrów wzdłuż rzeki Cisy. Naukowcy spekulują, że budowle były częścią rozległej sieci osad, powstałych w okresie dynamicznie rozwijającego się w tym czasie handlu w regionie.
Rezultaty oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „PLOS ONE” (DOI: 10.1371/journal.pone.0288750).
Wśród ponad stu dostrzeżonych na zdjęciach konstrukcji wiele zidentyfikowano po raz pierwszy. Część z nich jest niewidoczna z ziemi, bo zostały zwyczajnie zaorane po dziesięcioleciach intensywnego rolnictwa lub zniszczone jeszcze w czasach prehistorycznych. Po zidentyfikowaniu konstrukcji na zdjęciach w Google Earth, naukowcy z University College Dublin wraz z kolegami z uczelni w Słowenii i Serbii, przelecieli nad tym obszarem małym samolotom, wykonując dokumentację fotograficzną. Następnie udali się na miejsce osobiście.
Na miejscu, w różnych lokalizacjach, znaleźli fragmenty ceramiki, pradawne żarna, różnorakie artefakty rolnicze oraz zwierzęce kości. Porównując znalezioną ceramikę z inną odkrytą w regionie, uczeni ustalili, że konstrukcje powstały w okresie między 1550 r. p.n.e. i 1200 r. p.n.e. Datowanie metodą radiowęglową kości zwierzęcych potwierdziły ten zakres.
Zdjęcia lotnicze doskonale uwidoczniły ślady po obronnych palisadach czy drewnianych ogrodzeniach. W ich pobliżu wykopane były rowy. Całość chroniła osady wewnątrz. Znalezione artefakty sugerują, że w każdej takiej osadzie mieszkało co najmniej kilka wielopokoleniowych rodzin. Jednak to, jak wyglądały budowle wewnątrz palisad oraz to, czy konstrukcje były zamieszkiwane przez cały rok, pozostaje niejasne.
Naukowcy nie znaleźli zbyt wielu dowodów na istnienie wewnątrz palisad obronnych domów lub innych trwałych budowli, chociaż mają nadzieję, że w przyszłości uda im się takie znaleźć. Możliwe, że te konstrukcje obronne były sezonowymi miejscami spotkań lub ośrodkami ceremonialnymi. Być może były zwyczajnymi zagrodami dla bydła, a może czymś zupełnie innym.
- To nowe odkrycia, które zmieniają naszą wiedzę o późnej epoce brązu i Bałkanach – przyznał współautor publikacji Dragan Jovanović, archeolog w Muzeum Miejskim w Vršac. - To niesamowite, że aż do teraz pozostawało to ukryte – dodał.
Dlaczego pradawni mieszkańcy tych osad potrzebowali konstrukcji obronnych? To też pozostaje niejasne. Broń z brązu znaleziona na cmentarzach w pobliżu niektórych osad sugeruje, że ich mieszkańcy znali się na walce.
Większość nowo odkrytych konstrukcji znajduje się w odległości zaledwie 5 lub 10 kilometrów od siebie i jest widoczna z osady najbliższych sąsiadów. Palisady ochronne zostały wybudowane w podobny sposób. Ceramika znajdywana wewnątrz różnych konstrukcji również jest podobna do siebie. Jak uważają badacze, jest mało prawdopodobne, że mieszkający tu ludzie byli wrogami lub konkurentami. - Fakt, że dzielą krajobraz, oznacza, że współpracują – powiedział kierujący badaniami Barry Molloy, archeolog z University College Dublin.
Ale mieszkańcy osad nie żyli w odosobnieniu. Naukowcy sugerują, że byli powiązani z szerokim światem poprzez wymianę handlową. Uważają też, że w szczytowym okresie całą sieć osad mogło zamieszkiwać dziesiątki tysięcy osób.
Archeolodzy wskazują, że około 1200 roku p.n.e. miejsca te przestały być użytkowane. Wykopy testowe pokazały, że niektóre z konstrukcji zostały celowo rozebrane – zasypano rowy, a drewniane palisady runęły. Powód pozostaje tajemnicą. W tym czasie, jak podkreślają autorzy badań, wiele osad ,od Egiptu po północne Niemcy, również zostało opuszczonych z nieznanego powodu.
- Rok 1200 p.n.e. był punktem zwrotnym w prehistorii Starego Świata, kiedy to w ciągu kilku dziesięcioleci na rozległym obszarze południowo-zachodniej Azji, północnej Afryki i południowej Europy upadły królestwa, imperia, miasta i całe społeczeństwa – przyznał Molloy.
Źródło: University College Dublin, Science, fot. Barry Molloy, University College Dublin
