Podczas dłuższych okresów postu w organizmie zachodzą znaczące zmiany w wielu narządach – wynika z nowych badań, w których naukowcy sprawdzili konsekwencje długotrwałego ograniczania kalorii. Analizy te pokazują, że długi post może mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na zdrowie.
Post ma długą historię. Na całym świecie ludzie regularnie poszczą z powodów religijnych lub zdrowotnych. Jednak jak dotąd pełne biologiczne konsekwencje długotrwałego ograniczania przyjmowania kalorii są słabo poznane. W nowych pracach naukowcy z Queen Mary University of London we współpracy z badaczami z Norwegian School of Sports Sciences przeanalizowali zmiany ogólnoustrojowe zachodzące w wielu narządach podczas długich okresów bez jedzenia.
Rezultaty oraz opis badań ukazał się w „Nature Metabolism” (DOI: 10.1038/s42255-024-01008-9).
Badania te pogłębiają naszą wiedzę na temat tego, co dzieje się w organizmie podczas i po dłuższych okresach bez jedzenia. Nowe techniki umożliwiające naukowcom pomiar tysięcy białek krążących w naszej krwi zapewniły możliwość systematycznego i szczegółowego badania adaptacji molekularnych do postu u ludzi. Oprócz spodziewanej utraty wagi naukowcy zaobserwowali wiele innych znaczących skutków postu.
„Brak pożywienia był sytuacją domyślną na przestrzeni całej ewolucji człowieka, a nasze ciała powstały w wyniku procesu selekcji pod kątem wysokiej elastyczności metabolicznej, umożliwiającej przetrwanie długich okresów bez pożywienia” – wyjaśniają autorzy w publikacji.
Do badań uczeni zrekrutowali 12 zdrowych osób – pięć kobiet i siedmiu mężczyzn. Poprosili ich o stosowanie postu wyłącznie o wodzie przez siedem dni. Ochotnicy byli uważnie monitorowani. Codziennie mierzono zmiany w około trzech tysiącach różnych białek w ich krwi. Pomiary te wykonywana także po zaprzestaniu poszczenia.
Identyfikując, które białka biorą udział w reakcji organizmu na radykalne ograniczenie kalorii i integrując te dane z informacjami genetycznymi, naukowcy podjęli próbę oszacowania potencjalnych skutków zdrowotnych długotrwałego postu.
Zgodnie z oczekiwaniami, ciała ochotników zmieniły źródła energii w ciągu pierwszych dwóch-trzech dni postu i zaczęły spalać zmagazynowany tłuszcz, a nie glukozę. W rezultacie uczestnicy stracili średnio 5,7 kilograma w ciągu tygodnia. Po powrocie do jedzenia utrata masy mięśniowej została prawie całkowicie odwrócona, ale masa tłuszczowa pozostała ograniczona.
Większych zmian w poziomie białek we krwi naukowcy nie dostrzegali aż do trzeciego dnia. Wtedy sytuacja diametralnie się zmieniła. Ogólnie rzecz biorąc, jedno na trzy zmierzone białka uległo istotnej zmianie. Dotyczyło to białek wpływających na wszystkie główne narządy w organizmie. Setki związków o ogromnym wpływie na zdrowie zaczęło ulegać gwałtownym wahaniom.
Zmiany te były spójne u wszystkich ochotników i dotyczyły chociażby białek tworzących strukturę podporową neuronów w mózgu. Porównując swoje ustalenia z badaniami genetycznymi łączącymi różne białka z różnymi chorobami, autorzy badania byli w stanie oszacować konsekwencje zdrowotne 212 związków w osoczu, które zmieniły się podczas postu.
Po trzech dniach postu doszło do znacznego obniżenia poziomu białka SWAP70. Niższy poziom tego markera w innych badaniach powiązano ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Uczeni uznali, że „może to przynajmniej częściowo wyjaśniać łagodzenie bólu u pacjentów z RZS podczas długotrwałego postu”. W trakcie postu zaobserwowano również spadek poziomu białka HYOU1, które wcześniej powiązano z chorobą wieńcową. To może sugerować, że długie poszczenie może mieć korzystny wpływ na zdrowie serca.
- Po raz pierwszy możemy zobaczyć, co dzieje się w organizmie na poziomie molekularnym, kiedy pościmy. Post, jeśli jest wykonywany w sposób bezpieczny, jest skuteczną interwencją odchudzającą. Popularne diety zalecające post mają zapewniać korzyści zdrowotne wykraczające poza utratę wagi. Nasze wyniki dostarczają dowodów na takie korzyści, ale były one widoczne dopiero po trzech dniach całkowitego ograniczenia kalorii – później, niż do tej pory sądzono – powiedziała Claudia Langenberg z Queen Mary University of London.
Ale naukowcy zidentyfikowali też kilka negatywnych skutków zdrowotnych związanych z postem. Podczas trwania postu dostrzegli wzrost tzw. czynnika XI, który bierze udział w krzepnięciu krwi, co potencjalnie może zwiększać ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył.
- Chociaż post może być korzystny w leczeniu niektórych schorzeń, nie będzie on rozwiązaniem dla osób z ogólnym złym stanem zdrowia. Mamy nadzieję, że nasze odkrycia dostarczą informacji o tym, dlaczego post jest korzystny w niektórych przypadkach, co można będzie następnie wykorzystać do opracowania terapii, które będą mogli zastosować pacjenci – przyznał Maik Pietzner z Queen Mary University of London.
Jeśli post jest wykonywany w sposób bezpieczny, a najlepiej pod nadzorem pracownika służby zdrowia, może przynieść korzyści zdrowotne. Jednak należy dokładnie rozważyć jego stosowanie w każdym przypadku.
Źródło: Queen Mary University of London, fot. Pexel/ CC0
