Podczas prac wykopaliskowych na starożytnym egipskim cmentarzu w Amarnie archeolodzy odkopali szczątki kobiety pochowanej ponad trzy tysiące lat temu. W starożytnych zwłokach naukowcy odkryli guza jajnika umiejscowionego w miednicy kobiety. Guz z dwoma zębami jest najstarszym znanym przykładem potworniaka – rzadkiego rodzaju nowotworu.
Potworniaki to nowotwory wywodzące się z komórek zarodkowych, czyli takich, które mogą różnicować się w inne typy komórek i tworzyć wiele typów tkanek. Oznacza to, że potworniaki mogą zawierać fragmenty dowolnej części ciała. Najczęściej są to włosy, mięśnie, zęby czy kości. Rzadziej potworniaki zawierają bardziej złożone formy, jak chociażby oczy czy fragmenty mózgu. To rzadki rodzaj nowotworu, który zwykle występuje w jajnikach lub jądrach. Obecnie typowym leczeniem jest usunięcie guza.
Niedawno archeolodzy odkryli potworniaka u kobiety pochowanej ponad trzy tysiące lat temu w egipskiej nekropolii w Amarnie. Do tej pory znaleziono tylko cztery inne archeologiczne przykłady tego typu nowotworów – trzy w Europie i jeden w Ameryce Południowej, a dokładniej w Peru. Nowo odkryty potworniak jest najstarszym przykładem. Wyniki i opis jego badań ukazał się na łamach pisma „International Journal of Paleopathology” (DOI: 10.1016/j.ijpp.2023.10.004).
Szczątki kobiety cierpiącej na nowotwór znaleziono na cmentarzu z okresu Nowego Państwa w Amarnie. To miasto na wschodnim brzegu Nilu, mniej więcej w połowie drogi między Kairem a Luksorem (starożytnymi Tebami). Miasto to zostało zbudowane przez faraona Echnatona jako ośrodek nowej religii opartej na kulcie boga Atona. Było też siedzibą jego dworu królewskiego. Miasto zamieszkiwane przez 20 tys. - 50 tys. ludzi zostało opuszczone krótko po śmierci faraona w 1336 roku p.n.e.
Archeolodzy zbadali cztery duże cmentarze związane z Amarną. W jednym grobowcu znaleźli szkielet młodej kobiety owinięty matą z włókien roślinnych. Kobietę, która w chwili śmierci miała od 18 do 21 lat, pochowano z szeregiem przedmiotów, w tym pierścieniem ozdobionym postacią Besa, bóstwa często kojarzonego z porodem, płodnością i ochroną.
Podczas wykopalisk archeolodzy zauważyli w miednicy kobiety coś niezwykłego: masę kostną wielkości dużego winogrona z dwoma wgłębieniami, w których znajdowały się zdeformowane zęby. Obecność zębów i lokalizacja w okolicy miednicy wskazywały, że był to potworniak jajnika.
Kobietę pochowano z kilkoma dobrami, w tym pierścieniem zdobionym wizerunkiem Besa. To zasugerowało naukowcom, że potworniak był objawowy. Tego typu nowotwory mogą powodować obrzęk i ból, a jeśli pękną, mogą również powodować infekcję.
Pierścień Besa został umieszczony na lewej ręce kobiety, złożonej na jej kolanach, czyli nad potworniakiem. Naukowcy spekulują, że może to oznaczać, że kobieta próbowała odwoływać się czy szukać pomocy u Besa, aby uchronił ją przed bólem lub innymi objawami. Mogła też prosić o pomoc w próbach poczęcia i urodzenia dziecka.
Źródło: Live Science, Science Times, fot. A. Deblauwe/Amarna Project
