W 2019 roku przy wodospadzie Kalambo w Zambii odkryto pozostałości drewnianej konstrukcji. Nowe analizy sugerują, że powstała ona około 476 tys. lat temu, zanim na Ziemi pojawił się nasz gatunek.
Opisując swoje ustalenia na łamach pisma „Nature” (DOI: 10.1038/s41586-023-06557-9), naukowcy z University of Liverpool i Aberystwyth University zaznaczyli, że znalezione pozostałości składają się z „dwóch zazębiających się kłód, połączonych poprzecznie celowo stworzonym nacięciem”. Ślady nacięć kamiennych narzędzi wskazują, że nie była to tylko powalona kłoda drzewa. To celowo wykonany obiekt, który prawdopodobnie służył jako część większej konstrukcji, być może chodnika, chaty lub podwyższonej platformy, mającej chronić przed okresowymi powodziami w okolicy.
Nowe badania wskazują, że już pół miliona lat temu, wcześniej niż do tej pory sądzono, że było to możliwe, nasi przodkowie budowali konstrukcje z drewna. Świadczą o tym pozostałości drewnianej konstrukcji znalezionej na brzegu rzeki Kalambo, powyżej wysokiego wodospadu liczącego sobie 235 metrów. Obecnie jest to teren graniczny między Zambią i Tanzanią.
Analizy dobrze zachowanego drewna pokazały, że konstrukcja powstała 476 tys. lat temu. Jeśli prace badaczy okażą się prawidłowe, będzie to najwcześniejsza znana drewniana konstrukcja, jaką kiedykolwiek odkryto. Co więcej, czas jej powstania wskazuje, że nie jest ona dziełem Homo sapiens, bo powstała zanim wyewoluował nasz gatunek.
Ślady obróbki na drewnie wyraźnie wskazują, że nie jest to prastara kłoda drewna leżąca sobie w ziemi. Nasi przodkowie ukształtowali i połączyli dwie duże kłody, tworząc konstrukcję o nieznanym jeszcze przeznaczeniu. Badacze podkreślają, że jest to celowo wykonany obiekt – pozostałości platformy na podwyższeniu lub chodnika czy schronienia. Odkrycie jest wyjątkowe, ponieważ niezwykle rzadko drewno pozostaje w nienaruszonym stanie przez tak długi czas. Zwykle szybko gnije i rozkłada się. Jednak stale wysoki poziom wody w przy wodospadach Kalambo pozwolił zachować drewno w stosunkowo dobrym stanie.
W swoich analizach uczeni wykorzystali techniki datowania luminescencyjnego. Metoda ta pozwala na określenie wieku obiektu na podstawie tego, kiedy materiał był ostatnio wystawiony na działanie promieni słonecznych. W tym przypadku chodzi o minerały w piasku otaczającym drewniane pozostałości.
Fot. Professor Larry Barham, University of Liverpool
Fot. Professor Larry Barham, University of Liverpool
Fot. Professor Larry Barham, University of Liverpool
Fot. Professor Larry Barham, University of Liverpool
- Ustalanie daty tak starych znalezisk jest bardzo trudne. Wykorzystaliśmy w tym celu datowanie luminescencyjne. Te nowe metody datowania mają dalekosiężne implikacje. Pozwalają nam datować znacznie dalej w przeszłość i dają nam wgląd w ewolucję człowieka. Wykopaliska w przy wodospadzie Kalambo rozpoczęto w latach 60. XX wieku. Wówczas odnaleziono podobne kawałki drewna, ale nie udało się ich datować, zatem prawdziwe znaczenie tego miejsca było niejasne aż do teraz – przyznał profesor Geoff Duller z Aberystwyth University.
Jest to najwcześniejszy dowód na wykorzystanie drewna do stworzenia określonej konstrukcji. Jej budowniczowie dokonali obróbki drewna tak, by kłody do siebie dobrze pasowały. Do tej pory dowody na wykorzystanie drewna przez przodków ludzi z tego okresu ograniczały się do jego palenia czy robienia włóczni.
Odkrycie to podważa panujący pogląd, że ludzie z epoki kamienia prowadzili koczowniczy tryb życia. Przy wodospadzie Kalambo nasi przodkowie mieli źródło wody, a w otaczających lasach wystarczającą ilość pożywienia, aby umożliwić im osiedlanie się i wznoszenie budowli.
- To odkrycie zmieniło mój sposób myślenia o naszych wczesnych przodkach. Zapomnijmy o etykietce „epoka kamienia” i spójrzmy, co oni zrobili, stworzyli z drewna coś nowego i dużego. Wykorzystali swoją inteligencję, wyobraźnię i umiejętności, aby stworzyć coś, czego nigdy wcześniej nie widzieli, coś, co nigdy wcześniej nie istniało – powiedział profesor Larry Barham z University of Liverpool. - Zmienili swoje otoczenie, aby ułatwić sobie życie, nawet jeśli chodziło tylko o stworzenie platformy, na której można było usiąść nad rzeką i wykonywać codzienne obowiązki. Ci ludzie byli bardziej podobni do nas, niż nam się wydawało – dodał.
Źródło: University of Liverpool, Science Alert, fot. Professor Geoff Duller, Aberystwyth University
