Kiedy ludzie zaczęli nosić obuwie? Nowe badania sugerują, że nasi przodkowie mogli chodzić w butach już około 100 tys. lat temu. Wskazują na to skamieniałe ślady znajdujące się w Republice Południowej Afryki.
Kiedy i gdzie po raz pierwszy zaprojektowano obuwie? Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Ustalenie, kiedy ludzie zaczęli chodzić w butach, stanowi wyzwanie. Próżno szukać fizycznych dowodów, bo obuwie, by było wygodne, musiało zostać zrobione z materiałów, które nie zachowały się w zapisie kopalnym. Z pomocą przychodzi ichnologia – nauka zajmująca się badaniem skamieniałych śladów.
- W ciągu ostatnich 15 lat zidentyfikowaliśmy ponad 350 stanowisk śladów kręgowców wzdłuż wybrzeża RPA. Należą do nich liczne ślady pozostawione przez ludzi, którzy wyraźnie chodzili lub biegali boso, o czym świadczą odciski palców u nóg. Ale zauważyliśmy też podobne odciski bez widocznych śladów palców. Zdając sobie również sprawę, że przeprowadzono bardzo niewiele badań na temat powstania obuwia, postanowiliśmy zbadać sprawę głębiej – stwierdził Charles Helm z Uniwersytetu Nelsona Mandeli w Republice Południowej Afryki.
Uczeni zaczęli od ustalenia, kiedy i gdzie nasi przodkowie dysponowali technologią umożliwiającą tworzenie narzędzi, które można było wykorzystać do szycia i wyprodukowania obuwia. Stworzyli nawet modele obuwia, które można było wykonać w prosty sposób i z wykorzystaniem prostych narzędzi. Przeanalizowali również stanowiska archeologiczne, gdzie znaleziono ślady naszych przodków. Wyniki tych działań sugerowały, że najlepsze miejsce, gdzie można szukać śladów obutych homininów, to Europa Zachodnia i wybrzeże Republiki Południowej Afryki.
Większość śladów badanych przez naukowców ma od około 70 tys. do 150 tys. lat. W RPA znaleziono trzy z tego okresu, które mogły zostać utworzone przez obutych ludzi. Przeglądając różne badania na ten temat uczeni natknęli się jeszcze na cztery stanowiska archeologiczne, gdzie znaleziono podobne ślady. Są młodsze od tych z RPA, bo liczą sobie ponad 30 tys. lat. Wszystkie są z Europy Zachodniej, w tym jedno ze stanowisk przypisuje się neandertalczykom.
- Choć dowody nie są jednoznaczne, jesteśmy podekscytowani naszymi odkryciami. Popierają one pogląd, że południowa część Afryki jest regionem, w którym ludzkie zdolności poznawcze i praktyczne rozwinęły się bardzo dawno temu - przyznał na łamach „The Conversation” Helm. Badacze skupili się na tych trzech śladach z RPA, które najprawdopodobniej zostały zostawione przez homininy i były wyraźnie zarysowane, ale nie zawierały odcisków palców.
Naukowcy zwrócili się do Buszmenów, zwanych też San, zamieszkujących południowe części pustyni Kalahari. Uważa się ich za jeden z najstarszych ludów świata. Naukowców interesowały ich sandały. Analizując je uczeni chcieli dowiedzieć się, jak mogło wyglądać starożytne obuwie. Sprawdzili też, jak wygląda obuwie noszone przez postacie utrwalone w różnych przykładach sztuki naskalnej tego ludu. Zapoznali się też z najstarszymi zachowanymi przykładami tego typu obuwia.
- Stworzyliśmy różne rodzaje obuwia i wykorzystaliśmy je do stworzenia śladów na plażach i wydmach, a następnie je analizowaliśmy. Z tych eksperymentów wynikało, że konstrukcja otwartej, twardej podeszwy, zostawiająca ślady na wilgotnym, umiarkowanie miękkim, ale jednak spoistym piasku, najlepiej pasuje do śladów z trzech badanych stanowisk – zaznaczył Helm.
Zwykle dla zidentyfikowania śladów homininów kluczowym czynnikiem jest obecność i ustawienie odcisków palców. Jest mało prawdopodobne, aby takie cechy występowały w śladach przodków noszących obuwie. - Musieliśmy upewnić się, że odkrycia wskazujące na obute homininy były autentyczne, a nie wynikały ze złego stanu śladu lub erozji - napisał na łamach „The Conversation” Helm.
- Chociaż nasze dowody są sugestywne, nie uważamy ich jeszcze za rozstrzygające. Poszukujemy dalszych stanowisk, które w idealnym przypadku, oprócz dobrego stanu zachowania, zawierałyby serię śladów umożliwiających szczegółową analizę - zaznaczył Helm.
Rezultaty i opis badań ukazał się na łamach pisma „Ichnos” (DOI: 10.1080/10420940.2023.2249585).
Źródło: „The Conversation”, fot. Charles Helm
