Znalezione w północnej Europie pozostałości ludzkich kości ze śladami nacięć, pęknięć i przeżuć wskazują, że nasi przodkowie żyjący około 15 tys. lat temu zjadali swoich zmarłych. Nowa analiza szczątków z okresu paleolitu sugeruje, że kanibalizm był powszechną praktyką pogrzebową stosowaną na znacznie większym obszarze geograficznym niż wcześniej sądzono.
W obecnych czasach praktyki pogrzebowe różnią się w zależności od miejsca. Przeważnie zmarli są chowani albo kremowani. Jednak w okresie paleolitu nasi przodkowie postępowali inaczej. W Jaskini Gougha położonej w południowo-wschodniej Anglii znaleziono wiele ludzkich kości ze śladami nacięć czy innej obróbki, a także czaszki przerobione na naczynia do picia. To znane stanowisko archeologiczne, a odkryte tam szczątki stanowią dowód na kanibalizm.
Nowy analizy sugerują, że dawni mieszkańcy groty nie byli sami. Szczątki ludzkie pochodzące z tego samego okresu, ale z innych części Europy, przypisywane do kultury magdaleńskiej, również wskazują na kanibalizm. To z kolei sugeruje, że zjadanie swoich zmarłych było powszechną praktyką w późnym paleolicie.
Wyniki i opis niedawnych badań ukazał się na łamach pisma „Quaternary Science Reviews (DOI: 10.1016/j.quascirev.2023.108309).
- Zamiast chować zmarłych, ci ludzie ich zjadali – wyjaśniła dr Silvia Bello z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. - Znaleźliśmy dowody wskazujące na to, że kanibalizm był wielokrotnie praktykowany w północno-zachodniej Europie. Zachowania te był częścią praktyk pogrzebowych wśród przedstawicieli kultury magdaleńskiej - dodała.
Kultura magdaleńska to jedna z kultur schyłkowego paleolitu. Ślady po niej znajdowano w Europie Zachodniej – Francji, Hiszpanii – oraz w Europie Środkowej, także w Polsce. Charakterystyczna dla tej kultury jest produkcja wyrafinowanych narzędzi z kamienia i kości. Uważa się, że przedstawiciele kultury magdaleńskiej są autorami malowideł naskalnych odkrytych w jaskiniach Lascaux czy Altamira. Z ostatnich badań dowiadujemy się, że charakterystyczny dla tej kultury jest również kanibalizm.
W schyłkowym paleolicie, między około 23 tys. a 14 tys. lat temu, w Europie dominowały dwie populacje. Obok kultury magdaleńskiej występowała też kultura epigrawecka. Zasięg tej drugiej dotyczy przede wszystkim południowej oraz wschodniej Europy. Przedstawiciele tej grupy także wytwarzali wyrafinowane narzędzia z kamienia i kości i chowali swoich zmarłych wraz z ich wyposażeniem, co można uznać za bardziej typowe, oczywiście według dzisiejszych standardów.
Przedstawiciele kultury magdaleńskiej z północno-zachodniej Europy postępowali inaczej. Przetwarzali ciała swoich zmarłych, usuwali mięso ze zwłok, zjadali je, a w niektórych przypadkach modyfikowali pozostałe kości, tworząc z nich różne przedmioty.
Jedno z pytań, jakie zadali sobie naukowcy, dotyczyło tego, czy kanibalizm wynikał z konieczności, z braku pożywienia, czy też było to zachowanie kulturowe? Znaleziska z jaskini Gough sugerują, że zjadanie tamtejszych ciał miało bardziej rytualną formę. Uczeni mają wiele dowodów na to, że przedstawiciele kultury magdaleńskiej pozyskiwali żywność podczas polowań. W jaskini znaleziono również kości zwierząt, takich jak jelenie czy konie. Do tego staranne przygotowanie niektórych ludzkich kości, jak chociażby naczynie wytworzone z czaszki i grawerunki na kościach sugerują, że zjadanie zmarłych było częścią ich praktyk pogrzebowych.
Naukowcy dokonali analizy stanowisk archeologicznych z okresu górnego paleolitu przypisywanych kulturze magdaleńskiej oraz kulturze epigraweckiej. Łącznie było to 59 miejsc w całej Europie, w których znaleziono ludzkie szczątki. W 10 z tych stanowisk zmarli zostali pochowani. W 13 znaleziono dowody kanibalizmu, a w dwóch miejscach znaleziono dowody zarówno pochówku, jak i kanibalizmu.
Co ciekawe, wszystkie dowody na kanibalizm odnaleziono na stanowiskach przypisywanych kulturze magdaleńskiej. Naukowcy postawili tezę, że zjadanie zmarłych nie wynikało z głodu i było powszechną praktyką pogrzebową.
Uczeni przeprowadzili także analizę genetyczną znalezionych kości. Odkryli, że przedstawiciele kultury epigraweckiej, którzy grzebali swoich zmarłych, różnili się pod względem genetycznym od przedstawicieli kultury magdaleńskiej, którzy swoich zmarłych zjadali. Obie grupy praktykujące różne praktyki pogrzebowe były genetycznie odrębnymi populacjami.
Dowody sugerują również, że kultura epigrawecka przetrwała kilka tysięcy lat dłużej niż magdaleńska i z czasem pochówek stał się dominującym sposobem postępowania ze zmarłymi.
Źródło: Natural History Museum, Science Alert, fot. Pexels/ CC0
