Renifer są bardzo dobrze przystosowane do swojego zaśnieżonego domu, gdzie zimą występują temperatury spadające nawet do minus 50 stopni Celsjusza. Mają grubą warstwę futra i szerokie kopyta w kształcie półksiężyca, które zapewniają im stabilność i pozwalają kopać w śniegu w poszukiwaniu pożywienia. Ale renifery posiadają coś jeszcze. Ich oczy przechodzą fizyczne zmiany wraz ze zmianą pór roku, co pozwala im wyraźnie widzieć podczas długiej, ciemnej zimy.
Renifery to jedyne zwierzęta, o których wiadomo, że zmieniają kolor oczu zimą. Zmiana ta pomaga im uchwycić więcej światła podczas ciemnych, zimowych miesięcy w Arktyce. Dzięki temu mogą skuteczniej chronić się przed drapieżnikami. Pomaga im to też w znajdywaniu pożywienia.
Już sama pora roku, kiedy oczy reniferów zmieniają swoją barwę, daje pewnie wskazówki. Dzieje się to zimą. Odpowiedzialna zaś jest za to znajdująca się za siatkówką tapetum lucidum, czyli tzw. błona lub makata odblaskowa. Ten element oka daje zwierzętom przewagę nad ludźmi, ponieważ działająca jak lustro makata odbija promienie światła, które przeszły przez siatkówkę z powrotem na jej powierzchnię. Sprawia to, że oko zyskuje jakby drugą szansę na dostrzeżenie fotonów i zobaczenie tego, co znajduje się przed nim, tym samym zwiększa skuteczność widzenia przy słabym oświetleniu.
U wszystkich zwierząt makata przybiera złoto-brązową barwę, jednakże w przypadku reniferów dzieje się tak tylko latem, Natomiast zimą zmienia ona kolor na błękitny. Dlaczego się tak dzieje? Otóż związane jest to ze środowiskiem, w którym żyją renifery. Pamiętajmy, że po części żyją one na terenach, na których występuje noc polarna, a zatem dostępność światła jest znacząco ograniczona nawet przez 6 miesięcy. Sprawia to, że oczy reniferów znajdują się pod dużą presją, by widzieć jak najwięcej. Jednocześnie zwiększa też ciśnienie w samych oczach, co z kolei przekłada się na to, jak ciasno w makacie odblaskowej rozmieszczony jest kolagen.
To ma z kolei wpływ na sposób, w jaki odbija ona światło przechodzące na różnych długościach fal. Pod względem wyglądu oczy reniferów z żółto-brązowych stają się błękitne. Naukowcy mają też dowody na to, że o ile zimą takie błękitne odbicie światła wzmacnia światło ultrafioletowe, to z kolei latem prowadzi do jego eliminowania.
W kontekście zmiany koloru oczu reniferów pojawiła się ostatnio nowa hipoteza, łącząca tę kwestię tym razem z porami dnia. Chodzi tutaj o wyjątkowość pewnego momentu dnia, jakim jest zmierzch. Jest ona szczególnie istotna tak dla tych roślinożerców, jak i drapieżników, takie jak wilki, które wyruszają wtedy na łowy. Ten, kto lepiej widzi w tych kluczowych godzinach dnia – uzyskuje przewagę. Na czym jednak polega wyjątkowość zmierzchu?
Otóż w tym czasie światło słoneczne jest filtrowane przez znajdującą się w ziemskiej atmosferze warstwę ozonową. Absorbuje ona niemalże wszystkie rodzaje światła – ale za wyjątkiem błękitnego. A zatem można się spodziewać, że jeżeli żyjące na terenach arktycznych zwierzęta przez znaczącą część dnia skazane są tylko i wyłącznie na takie światło, zapewne dostosowały się do niego również ich oczy.
Źródło: IFLScience, fot. Paul Asman and Jill Lenoble, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
.jpg){kind=link}