Nasza zdolność do przetwarzania informacji podczas podejmowania decyzji nie spada przed ukończeniem 60. roku życia – wynika z badań niemieckich naukowców. Ustalenia te stoją w sprzeczności z dotychczasowymi analizami, które wskazywały, że szczyt naszych możliwości umysłowych osiągamy w wieku około 25 lat, a potem powoli, ale nieustannie spada szybkość przetwarzania bodźców zewnętrznych.
Wraz z wiekiem czas reakcji zwykle spowalnia, ale zgodnie z nowymi badaniami przeprowadzonymi przez naukowców z Uniwersytetu w Heidelbergu, nie dzieje się tak dlatego, że zmniejsza się szybkość przetwarzania naszych mózgów. Uczeni przekonują, że odpowiadają za to inne czynniki. Z wiekiem stajemy się ostrożniejsi, mniej impulsywni i staramy się unikać błędów, co wynika z życiowych doświadczeń. Z wiekiem również spadają nasze zdolności motoryczne, co wpływa na czas reakcji, ale same procesy umysłowe zachowują swoją ostrość aż do 60. roku życia.
Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie „Nature Human Behaviour” (DOI: 10.1038/s41562-021-01282-7).
W wieku 20 lat człowiek dokonuje błyskawicznych osądów, natychmiast reaguje na pytania i szybko podejmuje decyzje. Wraz z wiekiem zadania te zajmują coraz więcej czasu. Jednak, jak ustalili niemieccy uczeni, nie jest to oznaka powolnej utraty możliwości naszych mózgów. Nowe badania podważają powszechne przekonanie, że w wieku 20 lat nasza zdolność do przetwarzania informacji podczas podejmowania decyzji jest najlepsza i od tego czasu powolnie, ale nieustannie spada. Według nich, zachowujemy ostrość umysłu aż do 60. roku życia.
Dlaczego zatem dotychczasowe badania doprowadziły ekspertów do przekonania, że nasze zdolności umysłowe osiągają szczyt w wieku 20-25 lat i od tego momentu zaczynają spadać? Autorzy nowych badań tłumaczą to tym, że czas reakcji jest hamowany przez czynniki stojące poza sferą poznawczą.
- Nasze badania pokazują, że to spowolnienie nie jest spowodowane zmniejszeniem szybkości przetwarzania poznawczego – powiedział Mischa von Krause z Instytutu Psychologii na Uniwersytecie w Heidelbergu w Niemczech. - Do około 60. roku życia szybkość przetwarzania informacji w zadaniu, które badaliśmy, prawie się nie zmienia – dodał.
Z wiekiem człowiek staje się mniej impulsywny, bardziej rozważny. W miarę postępu czasu spadają również zdolności motoryczne. Czynniki te spowalniają szybkość reakcji na bodźce płynące z otaczającego nas świata. - Wolniejsze reakcje można wytłumaczyć tym, że z wiekiem ludzie stają się ostrożniejsi w swoich decyzjach, tj. starają się unikać błędów. W tym samym czasie zwalniają procesy motoryczne – wyjaśnił von Krause.
W swoich badaniach von Krause i jego koledzy przeanalizowali dane od ponad 1,2 miliona osób, uczestniczących w eksperymencie prowadzonym przez internet, który mierzył ich czas reakcji w różnorakich testach. Uczestnicy musieli sklasyfikować wybrane słowa i obrazy, które pojawiły się na ekranie, naciskając w odpowiedzi odpowiednie klawisze na klawiaturze.
Uczestnicy badania byli w wieku od 10 do 80 lat. W trakcie eksperymentu uczeni poprosili badanych o sortowanie słów i obrazów, na przykład poprzez oznaczenie rasy pokazywanej na komputerze twarzy, czy sklasyfikowanie słów takich jak „radość” lub „agonia” jako dobre lub złe. Uczestnicy swoje decyzje potwierdzali jednym z dwóch klawiszy.
Wyniki badań dostarczyły masę danych. Część z nich potwierdza ustalenia z poprzednich prac. Rezultaty jasno wskazały, że czas reakcji przyspiesza od wieku nastoletniego do około 20 roku życia, a następnie zaczyna zwalniać. Spadek ten dotychczas był zwykle przypisywany powolnej utracie mocy obliczeniowej naszych mózgów, ale jak przekonuje von Krause, tak nie jest.
Zespół zastosował model analizy oparty na wcześniejszych badaniach, który zakłada, że ludzie podejmują decyzje poprzez ciągłe rozważanie informacji, aż osiągną próg pewności. Zgodnie z tym modelem, wyhamowanie czasu reakcji po 20 roku życia jest prawdopodobnie spowodowane tym, że w miarę starzenia się ludzie chcą mieć większą pewność przed podjęciem decyzji, informacje wizualne potrzebują więcej czasu na podróż z oczu do mózgu, a i ludzie potrzebują więcej czasu na fizyczne naciśnięcie przycisku.
Analizując dane dokładniej, badacze odkryli, że powolne reakcje były prawdopodobnie spowodowane czynnikami stojącymi poza zdolnościami mózgu do przetwarzania informacji. Uczeni zaobserwowali, że proces podejmowania decyzji, która odpowiedź jest poprawna, zaczął zwalniać dopiero w wieku 60 lat.
- Autorzy poprzednich badań zazwyczaj interpretowali wolniejszy czas reakcji u osób starszych jako dowód spowolnienia funkcji poznawczych. Dzięki zastosowaniu matematycznego modelu leżącego u podstaw procesów poznawczych byliśmy w stanie wykazać, że alternatywne wyjaśnienie udzielania wolniejszych odpowiedzi lepiej pasuje do danych – podkreślił von Krause.
Uczeni ustalili też, wszyscy starzejemy się w podobny sposób, jeśli chodzi o proces podejmowania decyzji i nasze zdolności umysłowe. Nie zaobserwowali różnicy jeśli chodzi o płeć, narodowość czy wykształcenie.
- Chociaż zaobserwowaliśmy ogólny spadek szybkości procesów poznawczych związany z wiekiem, począwszy od około 60 roku życia, odkryliśmy również dużą zmienność z tym związaną. Było wiele starszych osób, które nadal wykazywały bardzo wysoki poziom szybkości przetwarzania bodźców. Dlaczego niektórym ludziom udaje się utrzymać zdolności umysłowe na wysokim poziomie nawet w starszym wieku, jest bardzo interesującą drogą dla przyszłych badań – powiedział von Krause.
Ustalenia zespołu kierowanego przez von Krause zainteresowały innych badaczy. - Odkrycia dostarczają ważnych, nowych informacji dla zrozumienia związanych z wiekiem zmian w funkcjonowaniu poznawczym – powiedział David Madden, profesor psychologii z Duke University Medical Center w Durham, który nie był zaangażowany w badania.
- Starzenie się powoduje, że musimy być bardziej ostrożni i baczniej zwracać uwagę na naszą lekkomyślność, ale także coraz bardziej rozpraszają nas informacje. W ten sposób skraca się nasz czas reakcji – nasza szybkość umysłowa – przyznał ekspert od procesów starzenia się mózgu dr Malaz Boustani pracujący w Instytucie Regenstrief w Indianapolis.
Źródło: New Scientist, The Guardian, fot. CC BY-SA 3.0/ Wikimedia Commons/ Jorge Royan
