Spożywanie alkoholu nawet w niewielkich ilościach odbija się na mózgu, jego strukturze i wielkości – wynika z nowych badań. A im więcej człowiek pije, tym bardziej zmienia się jego mózg, co negatywnie wpływa na zdolności poznawcze.
Nowe badania podważają panujące przekonanie, że niewielkie ilości alkoholu nie mają znaczenia, nie wpływają na zdrowie. Jednak analizy naukowców z University of Pennsylvania sugerują, że nawet niewielkie ilości alkoholu, kilka piw czy kieliszków wina tygodniowo, wiążą się z istotnymi zmianami w strukturze i wielkości mózgu, co może odbijać się na zdolnościach poznawczych.
Analiza danych zebranych od ponad 36 tys. dorosłych wykazała, że nawet niskie lub umiarkowane spożywanie alkoholu prowadzi do redukcji objętości mózgu. Wyniki badań ukazały się na łamach pisma „Nature Communications” (DOI: 10.1038/s41467-022-28735-5).
Wpływ spożywania alkoholu na zdrowie mózgu był sprawdzany w wielu badaniach. Jednak wyniki są niejednoznaczne. I choć istnieją mocne dowody na to, że intensywne picie powoduje zmiany w strukturze mózgu, w tym znaczne zmniejszenie istoty szarej i białej, inne badania sugerują, że umiarkowane spożycie alkoholu może nie mieć znaczenia. Są też takie badania, które wskazuję, że okazjonalne, niskie spożycie alkoholu może wpływać korzystnie na pracę mózgu u osób starszych.
Autorzy nowych analiz podkreślają, że ich prace były prowadzone na dużej grupie. Naukowcy z University of Pennsylvania wraz z kolegami z Europy przeanalizowali dane 36 678 dorosłych z brytyjskiego Biobanku – dużego, długoterminowego badania obserwacyjnego prowadzonego w Wielkiej Brytanii.
- Fakt, że badaliśmy tak dużą grupę, pozwala nam znaleźć subtelne wzorce, nawet między wypijaniem równowartości pół piwa i jednego piwa dziennie – mówi Gideon Nave, jeden z autorów badań. - Taki zestaw danych jest jak posiadanie mikroskopu lub teleskopu z mocniejszym obiektywem. Uzyskujesz lepszą rozdzielczość i zaczynasz dostrzegać wzorce, których wcześniej nie mogłeś – dodaje.
Naukowcy w nowych badaniach ostrzegają, że nawet umiarkowana ilość alkoholu ma negatywny wpływ na zdrowie mózgu. Uczeni wykazali, że spożywanie 0,5 l piwa czy lampkę wina dziennie wiąże się z kurczeniem mózgu.
Badania wykazały, że im bardziej intensywne spożycie alkoholu, tym większe zmiany w mózgu. Przykładowo, gdy 50-latek, który średnio pije szklankę piwa dziennie, zwiększy spożycie do kufla piwa na dzień, to towarzyszą temu zmiany w mózgu, które można porównać do postępu procesu starzenia o dwa lata. Gdy dodamy do tego szklankę piwa więcej na dzień, to tak, jakby mózg postarzał się o 3,5 roku, wynika z badań.
- Te odkrycia kontrastują z obecnymi wytycznymi dotyczącymi bezpiecznych limitów spożycia alkoholu – mówi Henry Kranzler z Penn Center for Studies of Addiction. - Na przykład, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (instytucja w USA działająca w ramach National Institutes of Health wspierająca i prowadząca badania nad przyczynami i konsekwencjami spożywania alkoholu oraz nad leczeniem i zapobieganiem problemom alkoholowym – przy. red.) zaleca kobietom spożywanie średnio nie więcej niż jednego drinka dziennie, zalecany limit dla mężczyzn jest dwa razy wyższy, jednak jest to ilość, która w naszych badaniach przekracza bezpieczny poziom spożycia – dodaje.
W bieżącym badaniu naukowcy w szczególności przyglądnęli się obrazom rezonansu magnetycznego mózgu uczestników zarejestrowanych w brytyjskim Biobanku. Dzięki nim udało się im ustalić objętości istoty białej i szarej w różnych obszarach mózgu.
Aby zrozumieć możliwe powiązania między spożywaniem alkoholu a mózgiem, kluczowe było kontrolowanie różnych zmiennych, które mogłyby zaciemnić tę relację, zaznaczają badacze. Zespół uwzględnił wiek, wzrost, płeć, palenie papierosów, status społeczno-ekonomiczny, pochodzenie genetyczne, kraj zamieszkania, a nawet to, którą ręką dana osoba pisze. Skorygowali również dane dotyczące objętości mózgu pod kątem ogólnego rozmiaru głowy. Uczestnicy zarejestrowania w Biobanku odpowiedzieli też na pytania dotyczące ich poziomu i częstotliwości spożywania alkoholu.
W trakcie analiz naukowcy zauważyli mały, ale widoczny wzór: objętość istoty szarej i białej, którą można by przewidzieć na podstawie innych cech danej osoby, różniła się w zależności od spożycia alkoholu. Różnica między osobami nie pijącymi w ogóle, a spożywającymi jedną jednostkę alkoholu dziennie (w badaniu jedna jednostka alkoholu to około szklanka piwa, 250 ml) nie miała większego wpływu na objętość mózgu, ale zwiększenie spożycia z jednej do dwóch lub z dwóch do trzech jednostek dziennie, wiązało się z istotną redukcją zarówno istoty szarej, jak i białej. Nawet po usunięciu z danych osób intensywnie pijących, zależność ta pozostał.
Naukowcy porównali zmniejszenie rozmiaru mózgu związane z piciem alkoholu z tym, które następuje wraz ze starzeniem się. Według nich, każda dodatkowa jednostka alkoholu dziennie przekładała się na większy efekt starzenia się mózgu. Podczas gdy przejście od zera do jednej jednostki alkoholu dziennie wiązało się z równowartością około pół roku postępowania procesu starzenia, to różnica między zerem a czterema jednostkami oznaczała ponad 10 lat.
W przyszłych pracach autorzy mają nadzieję wykorzystać brytyjski Biobank i inne duże zbiory danych, aby pomóc odpowiedzieć na inne pytania związane ze spożywaniem alkoholu. - Badanie to dotyczyło średniego spożycia, ale jesteśmy ciekawi, czy picie jednego piwa dziennie jest lepsze, niż nie picie przez tydzień nic, a następnie spożycie siedmiu jednostek w weekend. Istnieją dowody na to, że upijanie się jest gorsze dla mózgu, ale jeszcze się temu nie przyjrzeliśmy – mówi Nave.
Naukowcy mają też nadzieję na określenie związku przyczynowego, a nie korelacji, co może być możliwe dzięki nowym zbiorom danych biomedycznych, które śledzą młodych ludzi w miarę ich starzenia się. Autorzy badań podkreślają, że ich praca dotyczy tylko korelacji, jednak wierzą, że te ustalenia mogą skłonić pijących do ponownego rozważenia tego, ile i jak często piją.
Źródło: University of Pennsylvania, fot. Len Rizzi, cut by Jan Kameníček, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
