Stomia to chirurgicznie utworzone połączenie między jelitem grubym, jelitem cienkim lub moczowodem a powierzchnią brzucha (skórą). Wykonuje się je w sytuacji, gdy z jakiś powodów niemożliwe jest wydalanie kału lub moczu ich naturalną drogą. Stomia może być rozwiązaniem czasowym, stosownym do momentu pokonania ewentualnych przeszkód uniemożliwiających wydalanie naturalnymi drogami (np. w trakcie leczenia i w okresie rekonwalescencji) lub rozwiązaniem stałym (w sytuacji gdy przywrócenie naturalnych sposobów wypróżniania nie jest możliwe). Czym dokładnie jest stomia i jak ona wygląda? Jakie są rodzaje stomii?
Nazwa stomia pochodzi z języka greckiego, w którym oznacza usta. Termin nawiązuje do różowoczerwonego koloru stomii, podobnego do śluzówki w jamie ustnej oraz kształtu ust i warg - niewielki otwór (najczęściej o średnicy 2 - 5 mm) wystaje kilka lub kilkadziesiąt milimetrów ponad powłokę skórną. Stomię wykonuje się w dolnej części brzucha, w zależności od potrzeb i indywidualnego przypadku - po jego prawej lub lewej stronie. Przez otwór chirurg wyprowadza fragment jelita grubego, jelita cienkiego lub moczowodu - od tego momentu, czasowo lub na stałe, stomia pełni rolę sztucznego odbytu (nazywana jest również: odbytem brzusznym, przetoką jelitową lub przetoką moczową). Śluzówka jelita nie jest unerwiona, a co za tym idzie - funkcjonowanie, pielęgnowanie czy dotykanie stomii nie powoduje dolegliwości bólowych. Stomia nie posiada zwieraczy, dlatego nie ma możliwości kontrolowania przez człowieka wypróżniania, wydalania gazów i oddawanie moczu (wyjątkiem jest zastosowanie cewnika wyprowadzonego przez stomię i pozwalającego na kontrolowanie oddawania moczu).
Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje stomii, w zależności od tego czy została ona wyłoniona z jelita grubego, jelita cienkiego czy moczowodu.
Kolostomia, nazywana przetoką jelitowo - skórną, to stomia, którą wykonuje się w sytuacji, gdy niemożliwe jest wypróżnianie się przez naturalny odbyt (czasowo lub stale). W trakcie zabiegu chirurgicznego na powierzchnię brzucha wyprowadzane jest część jelita grubego, najczęściej na jego końcowym odcinku (esicy lub okrężnicy zstepującej). Wskazaniem do wyłonienia kolostomii są przede wszystkim choroby wymagające wycięcia fragmentu jelita i/lub usunięcia odbytu, m.in. nowotwory jelita grubego, odbytu i odbytnicy ale również: choroby zapalne jelit, choroba uchyłkowa jelita grubego czy powikłania radioterapii. Jeżeli w trakcie leczenia konieczne było usunięcie odbytnicy i odbytu - kolostomia jest rozwiązaniem stałym, w pozostałych przypadkach może istnieć szansa na przywrócenie naturalnego sposobu wypróżniania.
Kolostomia ma kolor czerwony lub purpurowy, wystaje ponad skórę od 0,5 do 1,5 cm i nie jest unerwiona. Kolostomia uniemożliwia kontrolowane wydalanie treści jelitowej i gazów - trafiają one do specjalnego worka stomijnego. W zależności od miejsca wyłonienia kolostomii - stolec może być mniej lub bardziej uformowany i bardziej lub mniej płynny (kolostomia wyłoniona w końcowym odcinku jelita grubego umożliwia uzyskanie regularności wypróżnień do worka stomijnego).
Ileostomia to stomia, w której na powierzchnię brzucha operacyjnie wyprowadza się fragment jelita cienkiego. Wskazaniem do wykonania ileostomii jest usunięcie jelita grubego i odbytu, np. w następstwie choroby nowotworowej, ale przyczyną wyłonienia ileostomii może być również: nieswoiste zapalenie jelit, rozległa endometrioza jelita grubego czy zrosty po przebytych wcześniej operacjach i utrata funkcjonalności jelit. Ileostomia jest rozwiązaniem, które pozwala organizmowi na prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, nawet przy całkowitym braku jelita grubego. W przypadkach, gdy przewiduje się powrót do naturalnych sposobów wypróżniania (po okresie leczenia i rekonwalescencji) wykonywana jest ileostomia dwulufowa, tzw pętlowa - na powierzchnię brzucha wyprowadzana, a następnie nacinana jest pętla jelita cienkiego (po zakończeniu leczenia / rekonwalescencji - przywraca się ciągłość przewodu pokarmowego).
Ileostomia ma kolor różowoczerwony, wystaje ponad skórę na 2-3 cm i nie jest unerwiona. Ileostomia uniemożliwia jakąkolwiek kontrolę wypróżnień, będąc równocześnie najbardziej wymagającą w obsłudze i pielęgnacji. Treść jelitowa usuwana przez ileostomię ma konsystencję płynną lub półpłynną i jej objętość jest znacznie większa niż normalnie (od 500 ml do nawet 2 litrów), ponadto zawiera drażniące skórę enzymy wątrobowe i trzustkowe.
Urostomia, nazywana przetoką moczowo - skórną, to stomia, którą wykonuje się w sytuacji, gdy wydalanie moczu w naturalny sposób jest niemożliwe. Ten rodzaj stomii polega na połączeniu moczowodu, pęcherza moczowego lub nerek z powierzchnią brzucha. Urostomię wykonuje się jedną z dwóch metod: poprzez przekłucie lub chirurgicznie (z wykorzystaniem fragmentu jelita). Metoda przekłucia służy najczęściej do wyłonienia stomii czasowej, np. w sytuacji, w której potrzebne jest natychmiastowe odblokowanie dróg moczowych. Stomia wykonana metodą chirurgiczną z wykorzystaniem jelita nazywa się przetoką moczowo - jelitowo - skórną i najczęściej jest rozwiązaniem stałym, po które sięga się np. po usunięciu pęcherza moczowego w przebiegu choroby nowotworowej.
Urostomia ma kolor różowoczerwony, wystaje ponad skórę od 0,5 do 3 cm i nie jest unerwiona. W większości przypadków nie ma możliwości kontrolowania wypływu moczu (poza wspomnianym wyżej wyprowadzeniem cewnika przez jelito cienkie - to rozwiązanie stosowane rzadko i tylko w określonych sytuacjach) i wymaga uważnej pielęgnacji i stosowania odpowiednich systemów stomijnych.
Stomia może być czasowa lub stała. Czasowa stomia to rozwiązanie, po które sięga się w toku leczenia obejmującego jelita (cienkie i/lub grube) bądź układ moczowy i stosowane do czasu usunięcia (wyleczenia) przyczyn niepozwalających lub utrudniających wypróżnianie/oddawanie moczu naturalnymi sposobami. Stała stomia jest rozwiązaniem definitywnym, czyli na całe życie, po które sięga się w sytuacji, gdy w wyniku choroby i jej leczenia nie jest możliwe przywrócenie naturalnych sposobów wypróżniania/oddawania moczu.
Artykuł powstał we współpracy ze stomia.pl, serwisem pełnym rzetelnych informacji i praktycznych wskazówek dla osób, które będą miały stomię lub już ją mają.
