U jednego z astronautów przebywających na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej zdiagnozowano zakrzep w żyle szyjnej. Procedury leczenia tego stanu na Ziemi są skuteczne i stosuje się je od lat, ale w warunkach mikrograwitacji nigdy nie były sprawdzane. Dzięki prowadzonej z Ziemi terapii udało się uniknąć poważnych konsekwencji z tym związanych i astronauta wrócił do domu zdrowy.
Tożsamość astronauty oraz dokładny czas incydentu nie zostały podane do wiadomości publicznej ze względu ochronę prywatności pacjenta. Wiadomo jedynie, że zakrzepica żył głębokich została zauważona w drugim miesiącu trwającej pół roku misji astronauty. Był to pierwszy przypadek odkrycia zakrzepu krwi w kosmonaucie.
Zakrzepica żył głębokich może mieć poważne następstwa. Fragment zakrzepu może oderwać się i trafić z biegiem krwi do serca czy płuc. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do śmierci. NASA nie ma ustalonej procedury leczenia tego stanu w środowisku mikrograwitacji. Agencja zwróciła się z prośbą o pomoc do prof. Stephana Molla – eksperta w tej dziedzinie z University of North Carolina School of Medicine.
Opis przypadku oraz sposób leczenia ukazał się na łamach pisma „New England Journal of Medicine”.
Sukces telemedycyny
Moll był jedynym lekarzem spoza NASA, z którym agencja skonsultowała się w celu opracowania planu leczenia. – Pierwszą moją reakcją, gdy skontaktowała się ze mną NASA, było pytanie, czy mogę odwiedzić Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS), aby samemu zbadać pacjenta. NASA odpowiedziała, że nie mogą wystarczająco szybko zabrać mnie w kosmos, więc przystąpiłem do oceny stanu pacjenta i leczenia stąd, z Chapel Hill – powiedział Moll.
Jedenastu astronautów uczestniczyło w badaniach na pokładzie ISS, które miały pomóc w uzupełnieniu braków w wiedzy na temat fizjologii krążenia. Takie badania mogą przynieść korzyści nie tylko pacjentom na Ziemi, ale mogą mieć kluczowe znaczenie dla zdrowia astronautów podczas przyszłych misji kosmicznych na Księżyc i Marsa.
Badanie ultrasonograficzne wewnętrznych żył szyjnych astronautów wykonano około dwa miesiące po rozpoczęciu misji. Wyniki ujawniły podejrzenie zakrzepu u jednego z astronautów. Dalsze badania potwierdziły podejrzenia.
– Zwykle leczenia pacjenta z zakrzepicą żył głębokich rozpoczyna się od podania środków rozrzedzających krew i trwa co najmniej trzy miesiące, aby zapobiec powiększeniu się skrzepu i zmniejszeniu ewentualnych szkód, jakie mógłby spowodować, gdyby przesunął się do innej części ciała, jak chociażby płuc – powiedział Moll. – Podczas przyjmowania leków rozrzedzających krew istnieje pewne ryzyko, że w przypadku urazu może powstać krwawienie, które trudno jest zatrzymać. Konieczna wtedy jest natychmiastowa pomoc medyczna. Ale w kosmosie nie ma pogotowia ratunkowego, dlatego musieliśmy bardzo dokładnie rozważyć dostępne opcje – dodał.
Proces leczenia
Moll i zespół lekarzy NASA zdecydowali, że leki przeciwzakrzepowe będą najlepszym rozwiązaniem. Ale na ISS znajdują się jedynie niewielkie dawki różnych leków. Na szczęście dostępna była niewielka ilość enoksaparyny. Moll ustalił dawkę, która była zarazem skuteczna i wystarczała do czasu, aż zostaną przywiezione zapasy z Ziemi.
Leczenia enoksaparyną trwało około 40 dni. W 43. dniu terapii enoksaparynę zastąpiono podawanym doustnie apiksabanem, który został dostarczony na ISS. Cała terapia trwała 90 dni. Skrzep był cały czas monitorowany przez samego astronautę, który sam wykonywał sobie USG szyi pod nadzorem radiologów z Ziemi. Astronauta przestał zażywać leki na cztery dni przed powrotem na planetę. Było to podyktowane ryzykiem związanym z lotem na Ziemię. Astronauta bezpiecznie wylądował na Ziemi, a skrzep krwi nie wymagał już leczenia.
Skrzep został wykryty w czasie badań nad wpływem mikrograwitacji na rozmieszczenie płynów w organizmie. Gdyby skrzep nie został wykryty na czas, skutki mogłyby być tragiczne. Moll zaznaczył, że potrzeba dalszych badań nad tym, jak krew i skrzepy zachowują się w przestrzeni kosmicznej. – Czy zakrzepica żył głębokich zdarza się częściej w kosmosie? Jak zminimalizować ryzyko? Czy na ISS powinno znajdować się więcej leków przeciwzakrzepowych? Wszystkie te pytania wymagają odpowiedzi, zwłaszcza że astronauci mają wyruszyć na dłuższe misje na Księżyc i Marsa – zaznaczył Moll.
Źródło: University of North Carolina, fot. NASA