Około 5,300 lat temu we wschodniej części Chin istniała rozwinięta już cywilizacja. Jej członkowie zbudowali wspaniałe miasto, jakiego nigdy wcześniej nie widziano w całej Azji, a być może nawet na całym świecie. Zachowane do dziś ślady kultury Liangzhu, która powstała wzdłuż brzegów delty rzeki Jangcy, są świadectwem tego, czego mogło dokonać społeczeństwo neolityczne w ostatnich latach epoki kamienia.
Archeolodzy badający ruiny miasta Liangzhu wskazują na liczne oznaki społecznego, kulturowego i technologicznego postępu w tym okresie, zwłaszcza w rolnictwie i akwakulturze. Wyrafinowane cechy architektoniczne, w tym sprytne wykorzystanie inżynierii wodnej i budowa kanałów irygacyjnych, tam oraz zbiorników sprawiły, że badacze nazywają to miasto „Wenecją epoki kamienia”.
Żaden z tych cudów architektonicznych nie przetrwał jednak długo. Po jednym tysiącleciu, kultura Liangzhu w tajemniczy sposób upadła, a starożytne miasto zostało nagle opuszczone. Działo się to około 4300 lat temu. Nigdy nie udało się w pełni zrozumieć powodów upadku cywilizacji, choć wiele osób sugerowało, że przyczynić się do niej mogła katastrofalna powódź.
Wyniki nowych odkryć zostały przedstawione w „Science Advances”. (DOI: 10.1126/sciadv.abi9275).
Glina to za mało
– Na zachowanych ruinach znaleziono cienką warstwę gliny, która wskazuje na możliwy związek między upadkiem cywilizacji a wylewami rzeki Jangcy – wyjaśnia geolog Christoph Spötl z Uniwersytetu w Innsbrucku w Austrii. – Jednak na podstawie samej warstwy błota nie można było wyciągnąć jednoznacznych wniosków na temat przyczyny – podkreśla badacz.
Dzięki nowym badaniom eksperci uzyskali więcej informacji na temat warunków klimatycznych panujących na tamtym obszarze przed tysiącami lat. Spötl wraz z międzynarodowym zespołem przebadali formacje mineralne takie jak stalagmity z dwóch podwodnych jaskiń w regionie. Zachowują one chemiczne sygnatury warunków klimatycznych przed wiekami.
Analizę próbek stalagmitów przeprowadził Haiwei Zhang z chińskiego Xi'an Jiaotong University. Zebrane dane wskazują, że upadek miasta Liangzhu zbiegł się z okresem niezwykle wysokich opadów, które prawdopodobnie trwały przez dziesięciolecia. Ich przyczyną mogła być zwiększona aktywność El Niño.
Tamy nie wytrzymały
Dane zebrane wcześniej przez archeologów oraz nowe ustalenia wskazują na ten sam okres, w którym upadła cywilizacja. – Masywne deszcze monsunowe prawdopodobnie doprowadziły do tak poważnej powodzi na Jangcy i jej odnogach, że nawet wyrafinowane tamy i kanały nie mogły już wytrzymać naporu mas wody, które ostatecznie zniszczyły miasto Liangzhu i zmusiły ludzi do ucieczki – mówi Spötl.
Według badaczy, wcześniejsze zmiany klimatyczne w delcie Jangcy mogły mieć wpływ na inne kultury neolityczne, które zamieszkiwały ten obszar. Społeczeństwo Liangzhu powstało w okresie suchych i względnie stabilnych warunków środowiskowych.
„Badania archeologiczne wykazują obecność dużych kompleksów hydraulicznych, takich jak tamy ziemne w pobliżu miasta Liangzhu, które zostały zbudowane ok. 5300 – 4700 lat temu” – piszą naukowcy w swoim opracowaniu. „To sugeruje, że społeczeństwo Liangzhu skutecznie zarządzało zasobami wodnymi, wykorzystując infrastrukturę hydrauliczną do łagodzenia skutków powodzi i/lub nawadniania, aby przetrwać w suchym klimacie” – stwierdzają eksperci.
Wydaje się, że z czasem susze mogły się nasilać. W końcu przestano budować zapory, bo istniejąca infrastruktura wystarczała do przetrwania w tamtych warunkach. Jednak potem nadeszły ulewne deszcze, spadające obficie w dwóch odrębnych okresach, między około 4400 a 4300 lat temu.
Zmiany klimatu
Dane uzyskane w czasie badań wskazują, że „masywne opady deszczu w całym środkowo-dolnym biegu doliny rzeki Jangcy mogły wywołać powódź rzeczną i/lub nadbrzeżną powódź morską, a tym samym utrudnić obecność ludzi i uprawę ryżu” – wyjaśniają autorzy.
„Masywne powodzie i zalania spowodowane słabym odwadnianiem nisko położonych terenów mogły zmusić mieszkańców Liangzhu do porzucenia stolicy, co ostatecznie doprowadziło do upadku całej cywilizacji Liangzhu” – wskazują autorzy.
Przez setki lat po tym wydarzeniu utrzymywały się wilgotne warunki, w czasie których inne starożytne kultury tymczasowo zasiedlały tamte tereny. Potem kolejna wielka susza doprowadziła do „ostatecznego upadku” neolitycznych cywilizacji w tym regionie.
Mniej więcej w tym samym czasie społeczeństwo chińskie wchodziło w nowy okres. W 2070 r. p.n.e. powstała dynastia Xia, uważana za pierwszą dynastię Chin, na czele której stanął Yu Wielki. „Nasze obserwacje dostarczają nowych solidnych dowodów na to, że powstanie dynastii Xia nastąpiło w trakcie przejścia klimatu z mokrego na suchy” – przekonują naukowcy.
Źródło: University of Innsbruck, fot. CC BY-SA 2.0/ Wikimedia Commons/ LukeLOU. Na zdjęciu fragment płaskorzeźby znalezionej w jednym z grobowców w mieście Liangzhu