Niedawno odkryte skamieniałe tropy pozostawione przez prastare stworzenia sugerują, że życie wielokomórkowe, które mogło się przemieszczać, może być o 1,5 miliarda lat starsze, niż dotychczas sądzono.
Zdolność do poruszania się pozwoliła życiu rozprzestrzenić się po każdym zakątku naszej planety. Różne organizmy wypracowały różne sposoby poruszania się. Dotąd naukowcy uważali, że lokomocja była dość niedawnym osiągnięciem, ale nowe dowody wskazują, że badacze mogli być w błędzie.
Ziemskie stworzenia zaczęły się poruszać około 570 milionów lat temu, na krótko przed tzw. eksplozją kambryjską, czyli stosunkowo nagłym pojawieniem się w zapisie kopalnym przeróżnych form organizmów wielokomórkowych w warstwach geologicznych datowanych na okres między 543 a 510 milionów lat temu. Tak przynajmniej sądzono do tej pory. Jednak znalezione skamieliny sugerują, że mogło być to 1,5 miliarda lat wcześniej.
Wyniki badań międzynarodowego zespołu naukowców ukazały się na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences”.
– Zachowanie skamieniałych tropów, czyli tzw. skamieniałości śladowych sugeruje, że organizmy wielokomórkowe, które mogły się przemieszczać, aby dotrzeć do zasobów żywności, mogły istnieć już 2,1 miliarda lat temu. To ponad 1,5 miliarda lat wcześniej niż dotychczas sądzono – powiedział Kurt Konhauser z University of Alberta, współautor publikacji.
Skamieliny znalezione w Gabonie w Afryce Środkowej zostały prawdopodobnie pozostawione przez wielokomórkowe życie – uważają autorzy publikacji. Tunele wydrążone w warstwach osadów mają 6 milimetrów średnicy, a najdłuższe z nich ciągną się przez 170 milimetrów.
Badacze nie wiedzą, co mogło stworzyć podobne ślady. Sugerują, że mogło to być stworzenie podobne do współczesnych amebocytów (komórki pełzakowate) lub śluzowców. Skamieniałe tropy znaleziono w pobliżu mat bakteryjnych, na których mogły żerować tajemnicze formy życia.
Najwcześniejsze dotąd znalezione tropy prastarych stworzeń mają nieco ponad pół miliarda lat. W ubiegłym roku uczeni poinformowali o odkryciu tropów sprzed 550 milionów lat (więcej na ten temat w tekście: Odkryto ślady prastarych stworzeń sprzed 550 mln lat), ale ślady liczące sobie 2,1 miliarda lat to prawdziwa sensacja. Jeśli interpretacja autorów publikacji jest prawidłowa, to odkrycia te rzucają wyzwanie konwencjonalnej historii ewolucji życia na Ziemi.
Formacje skalne w Gabonie, w których znaleziono skamieniałości śladowe, powstały w ciepłym i płytkim oceanie ponad dwa miliardy lat temu. Abderrazaka El Albani z Université de Poitiers, główny autor publikacji, który wraz z zespołem w 2010 roku odkrył cenne okazy przyznał, że to wyjątkowe miejsce, w którym zachowały się prastare formacje skalne. Większość skał w tym wieku uległa metamorfozie pod wpływem ekstremalnego ciepła i ciśnienia. Od 2010 roku, kiedy znalezione pierwsze okazy, badacze kontynuowali prowadzone tam badania i dziś mogą pochwalić się już setkami cennych skamielin.
Aby ustalić, czy skamieniałe tropy zostały pozostawione przez żywe stworzenia, naukowcy przeanalizowali te struktury na kilka sposobów. Wykorzystali do tego m.in. mikrotomografie rentgenowską do analizy próbek w 3D. Przeanalizował również składniki chemiczne w skamieniałościach śladowych stwierdzając, że ślady mają pochodzenie biologiczne i że liczą sobie około 2,1 miliarda lat.
– Nasze badania podnoszą szereg fascynujących pytań dotyczących historii życia na Ziemi oraz tego, jak i kiedy organizmy zaczęły się poruszać. Czy była to prymitywna innowacja biologiczna, preludium do bardziej udoskonalonych form lokomocji, czy był to po prostu eksperyment ewolucji? – powiedział Ernest Chi Fru z Cardiff University, współautor publikacji.
Publikacja dotycząca odkrycia wywołała międzynarodowe kontrowersje. – Środowisko naukowe ma rację będąc sceptycznym wobec naszych interpretacji – powiedział Konhauser. – Jednak jednym z obecnych paradygmatów związanych z ewolucją organizmów wielokomórkowych jest dostępność tlenu, a 2,1 miliarda lat temu nie było niedoboru tlenu w płytkich wodach morskich – dodał.
El Albani przyznał, że złożone formy życia mogły zacząć ewoluować dużo wcześniej, niż nam się wydawało. Jednak, jak stwierdził, krótko po ich pojawieniu się zostały zabite. Poziom tlenu gwałtownie spadł i pozostawał na niskim poziomie przez około miliard lat.
Nie wszyscy naukowcy są jednak przekonani do interpretacji autorów publikacji w PNAS. Nicholas Butterfield z University of Cambridge przyznał, że ma wątpliwości. – To bardzo niezwykłe odkrycia, ale nie dostarczają przekonujących danych, które by to wspierały – ocenił. Dużo ostrzej zareagowała Tanja Bosak z Massachusetts Institute of Technology, która stwierdziła, że badania zostały wykonane nieprecyzyjnie.
Źródło: New Scientist, University of Alberta, fot. A. El Albani & A. Mazurier/IC2MP/CNRS – Université de Poitiers