Powszechnie stosowany pestycyd może być częściowo odpowiedzialny za globalny kryzys otyłości – wynika z badania przeprowadzonego przez naukowców z McMaster University.
Naukowcy odkryli, że chloropiryfos, który jest szeroko rozpylany na owocach i warzywach w wielu częściach świata, spowalnia spalanie kalorii w brunatnej tkance tłuszczowej u myszy. Zmniejszenie spalania kalorii, proces znany jako termogeneza poposiłkowa powoduje, że organizm gromadzi dodatkowe kalorie, co sprzyja otyłości.
Naukowcy dokonali odkrycia po zbadaniu 34 powszechnie stosowanych pestycydów i herbicydów w komórkach brązowego tłuszczu. Przetestowali też działanie chloropiryfosu u myszy karmionych wysokokaloryczną dietą. Ich odkrycia zostały opublikowane w „Nature Communications” (DOI: 10.1038/s41467-021-25384-y) i mogą mieć ważne implikacje dla zdrowia publicznego.
Piec metaboliczny
Brunatna tkanka tłuszczowa, znana również jako brązowy tłuszcz, jest jednym z dwóch rodzajów tłuszczu występującego u ludzi i innych ssaków. Początkowo uważano, że występuje wyłącznie u niemowląt i hibernujących ssaków, ale w ostatnich latach odkryto, że dorośli także mają brązowy tłuszcz. Jego główną funkcją jest wytwarzanie ciepła poprzez spalanie kalorii w przeciwieństwie do białego tłuszczu (zwanego także żółtym), który jest wynikiem przechowywania nadmiaru kalorii. Uczeni sądzą, że brązowy tłuszcz odgrywa kluczową rolę w tym, jak szybko możemy spalać kalorie.
– Brązowy tłuszcz to piec metaboliczny w naszym ciele spalający kalorie, w przeciwieństwie do zwykłego tłuszczu, który jest używany do ich przechowywania. To generuje ciepło i zapobiega odkładaniu się kalorii na naszym ciele jako zwykłego, białego tłuszczu. Wiemy, że brązowy tłuszcz jest aktywowany podczas zimna i kiedy jemy – powiedział Gregory Steinberg, współautor badań oraz wiceszef w Centrum Badań nad Metabolizmem, Otyłością i Cukrzycą w McMaster University.
– Zmiany stylu życia związane z dietą i ćwiczeniami rzadko prowadzą do trwałej utraty wagi. Uważamy, że częścią problemu może być to nieodłączne cofanie pieca metabolicznego przez chloropiryfos – dodał Steinberg.
Pestycyd promuje otyłość
Steinberg przyznał, że chloropiryfos tylko poprzez hamowanie zużycia energii w brązowym tłuszczu o 40 kalorii dziennie mógłby wywołać otyłość u dorosłych, co przełożyłoby się na dodatkowe blisko dwa i pół kilograma przyrostu masy ciała rocznie. Dodał też, że chociaż kilka toksyn środowiskowych, w tym chloropiryfos, zostało powiązanych z rosnącym wskaźnikiem otyłości zarówno u ludzi, jak i zwierząt, większość wcześniejszych badań przypisuje przyrost masy ciała wzrostowi spożycia żywności, a nie problemom ze spalaniem kalorii.
„Otyłość wynika z braku równowagi kalorycznej pomiędzy przyjmowaniem, wchłanianiem i wydatkowaniem energii. Zarówno u gryzoni, jak i u ludzi termogeneza poposiłkowa przyczynia się do wydatkowania energii i obejmuje aktywację brunatnej tkanki tłuszczowej. Stawiamy hipotezę, że toksyny środowiskowe powszechnie stosowane jako dodatki do żywności lub pestycydy mogą zmniejszać termogenezę poposiłkową poprzez tłumienie białka rozprzęgającego UCP1, co może przyczynić się do rozwoju otyłości” – napisali badacze w publikacji.
„Odkryliśmy, że chloropiryfos hamuje UCP1 i oddychanie mitochondrialne w brunatnej tkance tłuszczowej. U myszy trzymanych w warunkach termoneutralnych i karmionych dietą wysokotłuszczową chloropiryfos upośledza funkcję mitochondriów w brunatnej tkance tłuszczowej i termogenezę poposiłkową, promując większą otyłość, niealkoholowe stłuszczenie wątroby i insulinooporność. Dane z badań wskazują, że powszechnie stosowany pestycyd hamuje wywołaną dietą termogenezę, co sugeruje, że jego stosowanie może przyczynić się do epidemii otyłości” – czytamy dalej w publikacji.
– Chociaż odkrycia nie zostały jeszcze potwierdzone u ludzi, ważną kwestią jest to, że gdy tylko jest to możliwe, spożywaj owoce i warzywa z lokalnych źródeł, gdzie nie stosuje się chloropiryfosu, a jeśli spożywasz importowane produkty, upewnij się, że są dokładnie umyte – powiedział Steinberg.
16 kwietnia 2020 Komisja Europejska wycofała chloropiryfos z użycia.
Źródło: McMaster University, fot. CC0 Public Domain