W trakcie prac związanych z budową drogi S17 w miejscowości Łabunie niedaleko Zamościa znaleziono fragment ciosu oraz kości miednicznej należące najprawdopodobniej do dwóch mamutów. Naukowcy z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej przyznali, że odkrycie ma charakter unikatowy w skali regionu, bo kości mamutów na Lubelszczyźnie należą do rzadkości.
W trakcie prac przy realizacji trasy ekspresowej S17, na stanowisku archeologicznym w Łabuniach (woj. lubelskie, powiat zamojski), odkryto kości mamuta. Szczątkami zajęli się naukowcy z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Zespół badawczy złożony z przedstawicieli Instytutu Archeologii UMCS – dr. hab. Marcina Szeligi, dr. Rafała Niedźwiadka oraz studentów Adriana Sankiewicza i Adriana Leśniewskiego we współpracy z mgr. Karolem Standzikowskim i dr. hab. Przemysławem Mroczkiem, prof. UMCS z Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku UMCS, a także firmą APB THOR Sp. z o.o. i Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad, przeprowadził eksplorację oraz zabezpieczył dwie kości należące do tego wymarłego gatunku.
Odnalezione szczątki zostały przetransportowane na Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS, gdzie – w odpowiednio przygotowanych warunkach – oczekują na dalsze analizy, datowania oraz zaawansowane badania archeozoologiczne i geologiczne. Całość działań prowadzona jest we współpracy z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Lublinie – Delegaturą w Zamościu, pod nadzorem konserwatora Wiesława Komana.
Szczątki mamuta na trasie S17
Mamuty włochate (Mammuthus primigenius) swobodnie chodziły po Ziemi jeszcze podczas ostatniej epoki lodowcowej. Uważa się, że wymarły około 10 tysięcy lat temu, choć niektóre odosobnione populacje, jak na Wyspie Wrangla, przetrwały dłużej. W Polsce wielokrotnie znajdowano ich szczątki. Na największe ich nagromadzenie natrafiono w 1967 roku na wzgórzu św. Bronisławy w Krakowie. Znaleziono tam kości 86 osobników. Ich wiek wynosi 23-24 tys. lat. Równie duże skupisko znaleziono w rejonie Pyskowic na Śląsku. To stamtąd pochodzi szkielet mamuta eksponowany w Muzeum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie.
– Podczas ratowniczych badań wykopaliskowych prowadzonych na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad na trasie budowy drogi S17 (odcinek Zamość-Tomaszów Lubelski) przez firmę Archeologiczna Pracownia Badawcza Thor odkryte zostały dwie dość nietypowe kości zwierzęce, zalegające płytko pod powierzchnią ziemi, tuż poniżej współczesnej warstwy ornej. Mimo wstępnego etapu badań należy podkreślić, że jest to bardzo ważne pod względem naukowym znalezisko szczątków kostnych fauny plejstoceńskiej, a przy tym niezwykle rzadkie w kontekście badań wykopaliskowych prowadzonych dotychczas na terenie Lubelszczyzn – powiedział dr hab. Marcin Szeliga – zastępca dyrektora Instytutu Archeologii UMCS.
Badacz dodał, że znalezione szczątki to fragment ciosu oraz kości miednicznej i należą one najprawdopodobniej do dwóch mamutów. Niestety, znalezisko jest w złym stanie. Kości są pokruszone i zachowały się tylko częściowo. Dlatego też ich wydobycie wymagało dużej ostrożności. Badacze wycięli znalezisko wraz z otaczającym kości osadem.
Rzadkie znalezisko
Po wydobyciu kości trafiły na Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS. Tam są przechowywane w odpowiednich warunkach i spokojnie mogą poczekać na dalsze badania. – Planowane jest wykonanie wielu specjalistycznych analiz, m.in. datowań bezwzględnych, zarówno samych szczątków kostnych, jak i osadu, w którym zalegały oraz analiz archeozoologicznych w celu jednoznacznej identyfikacji teksonomicznej szczątków. Po ich zakończeniu podjęta zostanie próba konserwacji znalezisk, co – być może – pozwoli na ich ekspozycję – wyjaśnił Szeliga.
Dr hab. Przemysław Mroczek, który przeprowadził wstępną ekspertyzę geomorfologiczną stanowiska archeologicznego, przyznał, że odkryte szczątki należy wiązać z plejstoceńską megafauną, najpewniej z osobnikami mamuta włochatego. – Szczątki występują w bliskim sąsiedztwie przestrzennym, co może świadczyć o ich celowym zdeponowaniu w tym miejscu przez człowieka. Ich wtórne przemieszczenie (redepozycja) – wynikające z działania procesów erozyjnych lub rolniczych – nie wyklucza kulturowego kontekstu złożenia – powiedział Mroczek.
Badacz zwrócił uwagę na to, że chronologicznie odkryte kości to szczątki plejstoceńskie, ale udokumentowane na stanowisku osadnictwo pochodzi z okresu średniowiecza. – Znalezisko ma charakter unikatowy w skali regionu. Odkrycia szczątków plejstoceńskich mamutów na Lubelszczyźnie należą do rzadkości – podkreślił Mroczek dodając jednocześnie, że znalezisko otwiera nowe perspektywy badań nad relacjami między człowiekiem a środowiskiem w późnym plejstocenie.
Źródło: UMCS, fot. prof. Przemysław Mroczek
