Zespół naukowców kierowany przez badaczy z University of Arizona, korzystając z technologii mapowania laserowego z powietrza zwanej lidar, odkrył w południowym Meksyku blisko 500 starożytnych kompleksów ceremonialnych. Budowle zostały postawione tysiące lat temu prawdopodobnie przez Majów i Olmeków. Jak wskazują autorzy badań, znalezisko zmienia dotychczasowe rozumienie początków cywilizacji mezoamerykańskiej i relacji między Olmekami i Majami.
Zespół archeologów kierowany przez uczonych z University of Arizona w ubiegłym roku poinformował o odkryciu najstarszej i największej konstrukcji zbudowanej przez Majów. Ogromna prostokątna platforma, nazywana Aguada Fénix, której dłuższy bok ma blisko 1,5 kilometra długości, została zbudowana około tysiąc lat przed naszą erą (więcej na ten temat w tekście: Najstarsza i największa budowla Majów odkryta w południowym Meksyku). Teraz ten sam zespół badaczy donosi o kolejnych odkryciach.
Przy pomocy danych zebranych przez lidar i obejmujących rozległy teren w południowym Meksyku, uczeni odkryli prawie 500 kompleksów ceremonialnych, co prawda nie tak dużych jak Aguada Fénix, ale o podobnych cechach. Odkrycia zespołu zostały szczegółowo opisane w nowym artykule opublikowanym w czasopiśmie „Nature Human Behavior” (DOI: 10.1038/s41562-021-01218-1).
W nowych badaniach wykorzystano system lidar, którego skrót pochodzi od wyrażenia „Light Detection and Ranging”. Jest to metoda pomiarowa, polegająca na naświetlaniu celu laserem i rejestrowaniu odbicia za pomocą czujników. Różnice w czasie powrotu wiązki odbitego światła oraz zmiana długości fali są wykorzystane do tworzenia trójwymiarowych modeli terenu.
Dzięki tej przełomowej technologii, która szturmem zdobyła wysokie miejsce wśród narzędzi przydatnych archeologom, można zobaczyć ukształtowanie terenu bez wierzchniej warstwy roślinności. Lidar przenika przez koronę drzew i odzwierciedla trójwymiarowe formy cech archeologicznych ukrytych pod roślinnością. Badacze mogą z obrazów cyfrowo usunąć drzewa i rośliny a nawet wodę, odsłaniając ukryte budowle.
Lidar już dowiódł swojej przydatności. W 2018 roku przy pomocy tej technologii w gwatemalskiej dżungli odkryto ruiny ponad 60 tysięcy domów, pałaców i innych struktur, które przez stulecia były ukryte przed wzrokiem współczesnego człowieka (więcej na ten temat w tekście: Megalopolis Majów. Zaskakujące odkrycia w północnej Gwatemali). Dzięki lidarowi archeolodzy ujawnili także prawdziwe rozmiary odnalezionego przed dekadą miasta Angamuco z 40 tys. budynków i innych struktur (więcej w tekście: Odkryto prawdziwe rozmiary starożytnego miasta. Miało tyle budynków, co Manhattan).
Dzięki danym zebranym przez lidar naukowcy zidentyfikowali 478 kompleksów w meksykańskich stanach Tabasco i Veracruz. Badania lidarem obejmowały obszar o powierzchni około 85 tys. kilometrów kwadratowych, czyli mniej więcej tyle, ile ma Irlandia.
Dane dostarczone przez lidar pozwalają naukowcom badać ogromne obszary. Gdy na analizowanym terenie dostrzegą coś interesującego, jadą na miejsce lub za pomocą lidaru o wysokiej rozdzielczości badają bardziej szczegółowo dany teren. - Do niedawna było nie do pomyślenia badanie tak dużego obszaru – powiedział Takeshi Inomata, pierwszy autor publikacji. - Lidar zmienia archeologię – dodał.
Pochodzące sprzed trzech tysięcy lat struktury – wciąż ukryte pod roślinnością – obejmują ogromne platformy, które mogły być wykorzystywane do ceremonialnych zgromadzeń i innych wydarzeń religijnych. - Sama liczba znalezionych miejsc jest oszałamiająca. Badanie będzie inspiracją dla, miejmy nadzieję, dziesięcioleci badań w tych odkrytych miejscach – podkreślił Thomas Garrison, archeolog z University of Texas w Austin, który nie był zaangażowany w prace.
Nowo odkryte stanowiska znajdują się na rozległym obszarze obejmującym region zamieszkiwany przez cywilizację Olmeków oraz przez cywilizację Majów. Kompleksy zostały prawdopodobnie zbudowane między 1100 a 400 rokiem p.n.e. Cywilizacja Majów rozciągała się na dzisiejszych terenach południowego Meksyku, Gwatemali, Belize i na części terenów zachodniego Hondurasu. W środowisku naukowym od dawna trwa debata na temat tego, czy cywilizacja Olmeków doprowadziła do rozwoju cywilizację Majów, czy też Majowie rozwijali się niezależnie.
Dane z lidaru pokazują konstrukcję zbudowaną przez Olmeków w San Lorenzo (po lewej), obejmującą prostokątny plac otoczony 20 ziemnymi platformami. Podobny schemat został później przyjęty w Aguada Fénix (po prawej), położonym około 400 kilometrów na Wschód od San Lorenzo. Czerwone strzałki oznaczają aleje prowadzące do placów ceremonialnych. Fot. Inomata et al., Nature Human Behaviour, 2021
Naukowcy odkryli, że nowo odkryte kompleksy, jak i wspomniana wcześniej Aguada Fénix, mają podobne cechy do struktur z najwcześniejszego znanego ośrodka cywilizacji Olmeków - San Lorenzo, znajdującego się w południowo-wschodniej części stanu Veracruz w Meksyku, który osiągnął rozkwit między 1400 a 1100 rokiem p.n.e. W San Lorenzo naukowcy również znaleźli wcześniej nierozpoznaną prostokątną platformę.
Ja sądzą uczeni, Aguada Fénix zbudowana na obszarze zdominowanym przez Majów oraz inne powiązane miejsca zaczęły przyjmować formę podobną do struktur w San Lorenzo około 1100 p.n.e. Według nich, San Lorenzo służyło jako szablon dla późniejszych konstrukcji, w tym Aguada Fénix. Aguada Fénix to prostokątna platforma, której dłuższy bok liczy 1413 metrów długości, a krótszy 399 metrów. Konstrukcja ma wysokość od 9 do 15 metrów. Wokół niej rozsiane są inne, mniejsze struktury – place, drogi czy pozostałości po sztucznych zbiornikach wodnych. Ten sam wzór dużej platformy otoczonej mniejszymi platformami pojawia się w innych miejscach w regionie, co sugeruje szerszy wzorzec kulturowy.
- Ludzie zawsze uważali, że San Lorenzo było bardzo wyjątkowe i różniło się od tego, co przyszło później, jeśli chodzi o aranżację terenu. Ale teraz pokazujemy, że San Lorenzo jest bardzo podobne do Aguada Fénix – ma prostokątny plac otoczony platformami. Te cechy stają się bardzo wyraźne, gdy patrzymy na nie z góry, co oferuje nam lidar i można je również znaleźć w Aguada Fénix, które zostało zbudowane nieco później. To wszystko mówi nam, że San Lorenzo jest bardzo ważne, ale jako początek niektórych z tych koncepcji, które później zostały wykorzystane przez Majów – powiedział Inomata.
Jeśli faktycznie tak było, to San Lorenzo ujawnia ważny związek między tymi dwiema odrębnymi cywilizacjami, które częściowo nałożyły się na siebie w czasie, ale osiągnęły szczyt w różnych rozdziałach historii. Cywilizacja Olmeków rozkwitała w okresie od 2000 roku p.n.e. do 250 r. n.e., podczas gdy Majowie rośli w siłę w późniejszym okresie od mniej więcej 250 do 900 r. n.e.
To z kolei wskazuje, że relacje między Olmekami i Majami były bardziej skomplikowane i różnorodne, niż dotychczas sądzono.
Oprócz analizy danych zebranych przez lidar, zespół przeprowadził również wstępne badania naziemne w 62 miejscach.
Odkryte przez Inomatę i jego współpracowników struktury były prawdopodobnie wykorzystywane jako miejsca rytualnych zgromadzeń. Obejmują one duże otwarte przestrzenie, na których może zgromadzić się wiele osób i uczestniczyć w rytuałach.
Naukowcy przeanalizowali również orientację każdego miejsca i odkryli, że niektóre z nich wydają się być zwrócone na wschód Słońca w określonych datach w kalendarzach mezoamerykańskich, co sugeruje, że procesy rytualne obejmowały koncepcje kosmologiczne związane z ruchami ciał niebieskich i porami roku. Chociaż nie jest jasne, dlaczego wybrano akurat te konkretne daty.
Inomata podkreślił, że to dopiero początek badań nowo odkrytych struktur. - Wciąż pozostaje wiele pytań bez odpowiedzi – powiedział.
Źródło: University of Arizona, fot. Pixabay/CC0 Public Domain
