W kontekście wielu naszych zachowań przyzwyczailiśmy się myśleć, że są one właściwe wyłącznie dla naszego gatunku. Tymczasem wiele z nich możemy zaobserwować także np. u małp. Dobrym przykładem są tutaj szympansy, które wydają się dzielić doświadczeniami ze sobą nawzajem, co kiedyś uważano za cechę typowo ludzką.
Naukowcy zaobserwowali, jak żyjące na wolności szympansy pokazują sobie nawzajem znalezione przedmioty tylko po to, by podzielić się znaleziskiem. Podobne społeczne zachowania były do tej pory uważane za unikalne dla ludzi. - Ludzie uwielbiają dzielić się doświadczeniami. Cechę tę wykorzystują chociażby media społecznościowe. Już w pierwszym roku życia zaczynamy pokazać innym interesujące nas rzeczy – powiedziała dr Claudia Wilke z Uniwersytetu w Yorku, główna autorka badań, które ukazały się na łamach pisma „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America” (DOI: 10.1073/pnas.220648611).
Jak dotąd naukowcom dane było stwierdzić, że szympansy nie mają problemu z tym, aby zwrócić na siebie czyjąś uwagę. Nie jest też dla nich problemem wskazać innemu przedstawicielowi tego gatunku czegoś, co chciałyby, aby zostało im podane. Jednakże do tej pory uważano, że zachowania te zawsze muszą nieść za sobą jakiś praktyczny skutek. Prowadzone przez naukowców obserwacje tych zwierząt mogą jednak czasami stać się źródłem interesujących spostrzeżeń. Dobrym przykładem jest tutaj społeczność szympansów Ngogo mieszkających w Kibale National Park w Ugandzie. Szczególną uwagę badaczy skupiły na sobie matka i córka, nazwane Sutherland i Fiona, a konkretnie jedno zachowanie Fiony w stosunku do matki.
W jego kontekście istotne jest pewne specyficzne zachowanie szympansów, które po części wciąż pozostaje dla badaczy zagadką. Zdarza się, że szympansy obracają liście w palcach, zyskało to nawet w anglojęzycznym środowisku naukowym specjalną nazwę: „leaf grooming”, co można by przetłumaczyć jako „pielęgnacja liści”. Naukowcy nie są jednak do końca pewni, czemu takie zachowanie ma służyć, aczkolwiek w momencie, kiedy jeden z szympansów to robi, pozostałe z uwagą się temu przyglądają. Być może związane jest to z zauważeniem ektopasożyta, takiego jak np. kleszcz. Zdarza się, że szympansy umieszczają znalezione pasożyty na liściach, a następnie próbują je zgnieść.
Wróćmy jednak do Fiony. Pewnego dnia naukowcy zauważyli, że Fiona podeszła do matki trzymając liść. Jednakże nie wyglądało na to, aby sama chciała coś jeszcze z nim zrobić, jak i nie oczekiwała, że zrobi to jej matka. Sprawiało to wrażenie, jakby jedynie chciała powiedzieć: „Zobacz, jaki ładny liść”.
Nie mogła raczej podpatrzeć tego zachowania u ludzi, ponieważ obserwacje są prowadzone z odległości przynajmniej siedmiu metrów. Czy zatem w przypadku tego konkretnego zachowania Fiony mamy do czynienia z takim samym „pielęgnowaniem”? Niekoniecznie. Jak bowiem zauważyli badacze Fiona pokazując liść matce nie wydawała się przywiązywać do niego żadnej wagi, a nawet za bardzo nie patrzyła na niego.
W kontekście analizy intencji Fiony warto wspomnieć o pewnej przeprowadzonej przez naukowców analizie zebranego materiału audiowizualnego. Przeanalizowano 84 nagrania, na których widać szympansa obracającego w palcach liść w obecności przynajmniej jednego innego szympansa. W aż 75 proc. przypadków obserwator albo uważnie skupiał uwagę na tej czynności, albo też podchodził do szympansa ją wykonującego. Jednakże w zdecydowanej większości przypadków nie prowadziło to do żadnej interakcji społecznej, takiej jak np. wspólna zabawa, czy też zjedzenie liścia. Czy zatem Fiona chciała się jedynie podzielić z matką swoim doświadczeniem z kontaktu z tym liściem? Tego nie wiadomo z całą pewnością. Wciąż jeszcze jesteśmy na początku drogi do pełnego zrozumienia zachowań szympansów.
Źródło: CNN, University of York, fot. Dr Claudia Wilke, University of York
