Naukowcy z Uniwersytetu w Toledo opracowali eksperymentalną szczepionkę, która wykazuje duży potencjał w zapobieganiu reumatoidalnemu zapaleniu stawów, bolesnej chorobie o podłożu autoimmunologicznym, na którą obecnie nie ma sposobu. Wstępne badania wykazały, że szczepionka promuje silną, natychmiastową i długotrwałą odpowiedź układu odpornościowego, zapewniając ochronę przed chorobą.
Reumatoidalne zapalenie stawów to jedna z najczęstszych chorób autoimmunologicznych. Występuje, gdy układ odpornościowy organizmu atakuje i niszczy zdrową tkankę. Choroba atakuje zwykle mniej obciążone stawy – stawy palców, nadgarstków czy łokci. Niszczy je i zniekształca i jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności. Niektóre szacunki sugerują, że reumatoidalne zapalenie stawów dotyka aż 1 proc. światowej populacji.
Hiszpańscy naukowcy pod kierunkiem dr Ritu Chakravartiego opracowali szczepionkę, która we wstępnych testach wykazała się sporym potencjałem w zapobieganiu chorobie. Odkrycia, szczegółowo opisane w artykule opublikowanym w piśmie „Proceedings of the National Academy of Sciences” (DOI: 10.1073/pnas.2025257118), stanowią ważny przełom w badaniach nad reumatoidalnym zapaleniem stawów i ogólnie chorobami autoimmunologicznymi.
- Pomimo wysokiej częstości występowania nie ma lekarstwa i nie do końca wiemy, co powoduje chorobę. Dotyczy to prawie wszystkich chorób autoimmunologicznych, co sprawia, że leczenie lub zapobieganie im jest tak trudne- powiedział dr Ritu Chakravarti z Uniwersytetu w Toledo, główny autor publikacji.
Przez lata pracy Chakravarti szczegółowo badał białko o nazwie 14-3-3 zeta i jego rolę w chorobach takich jak tętniak aorty. Wraz ze współpracownikami skupił się na białku jako potencjalnym wyzwalaczu reumatoidalnego zapalenia stawów. Ale w badaniach znaleźli zupełnie coś innego.
Naukowcy odkryli, że usunięcie białka za pomocą technologii edycji genów wcale nie zapobiegało chorobie, ale powodowało ciężkie zapalenie stawów w modelach zwierzęcych. To odwróciło ich koncepcję do góry nogami, ale pomogło opracować eksperymentalny preparat chroniący przed reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Zespół badaczy opracował szczepionkę wykorzystując oczyszczone białko 14-3-3 zeta hodowane w komórkach bakteryjnych. Po wstępnych eksperymentach okazało się, że szczepionka promuje silną, natychmiastową i długotrwałą odpowiedź układu immunologicznego organizmu, zapewniając ochronę przed chorobą.
- Ku naszemu zaskoczeniu reumatoidalne zapalenie stawów całkowicie zniknęło u zwierząt, które otrzymały szczepionkę – powiedział Chakravarti. - Czasami nie ma lepszego sposobu niż zbieg okoliczności. Nie trafiliśmy ze swoją koncepcją, ale okazało się to najlepszym rozwiązaniem. Tego rodzaju odkrycia naukowe są bardzo ważne w tej dziedzinie – dodał.
Oprócz zahamowania rozwoju zapalenia stawów, szczepionka znacząco poprawiła również stan kości zwierząt, które brały udział w eksperymentach. Odkrycie to sugeruje, że po szczepieniu powinny pojawić się długoterminowe korzyści.
Obecnie reumatoidalne zapalenie stawów leczy się głównie kortykosteroidami - lekami immunosupresyjnymi - lub nowszymi, bardziej ukierunkowanymi terapiami biologicznymi, które działają na konkretny proces zapalny. Chociaż te środki mogą łagodzić ból i spowalniać postęp choroby, mogą również zwiększać podatność pacjentów na infekcje, a w przypadku drugiej opcji mogą być bardzo kosztowne.
- Od wielu lat nie dokonaliśmy żadnych naprawdę wielkich odkryć w zakresie leczenia lub zapobiegania reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Nasze podejście jest zupełnie inne. Jest to strategia oparta na szczepionkach, na nowym celu, który, mamy nadzieję, może leczyć lub zapobiegać reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Potencjał tutaj jest ogromny – powiedział Chakravarti.
Naukowcy złożyli już wniosek patentowy dotyczący swoich odkryć i obecnie poszukują partnerów z branży farmaceutycznej, którzy wesprą badania nad rozwojem szczepionki. Być może uda się niebawem przeprowadzić badania przedkliniczne.
Źródło: University of Toledo, fot. CC0 Public Domain
