Archeolodzy odkryli ruiny miasta sprzed 2700 lat po niegdyś wpływowym, ale mało znanym starożytnym Królestwie Aksum. Położone na dzisiejszych terenach Etiopii miasto Beta Samati zamieszkane było przez 1400 lat.
Królestwo Aksum niegdyś dominowało w Afryce Wschodniej i części Arabii. Było jedną z głównych potęg starożytnego świata. Podbiło okoliczne tereny i handlowało z innymi wielkimi potęgami, takimi jak Imperium Rzymskie. Jego stolica, miasto Aksum, wciąż istnieje i obecnie zamieszkana jest przez blisko 60 tys. osób. Okres świetności Królestwa Aksum przypada na lata od 80 roku p.n.e. do 825 r.
Odkrycia naukowców kierowanych przez Michaela Harrowera z Uniwersytetu Johna Hopkinsa pozwalają dowiedzieć się nieco więcej na temat tej mało znanej cywilizacji. Wyniki badań archeologów prowadzonych w latach 2011-2016 ukazały się na łamach pisma „Antiquity”.
- To jedna z najważniejszych starożytnych cywilizacji, ale ludzie Zachodu o tym nie wiedzą. Poza Egiptem i Sudanem jest to najwcześniejsze złożone społeczeństwo w Afryce – przyznał Harrower.
Nikt nie wie, jak rozwinęła się cywilizacja Aksum. Naukowcy sądzą, że poprzedziło ją jakieś inne rozwinięte społeczeństwo, którego centrum mogło znajdować się w Yeha na północy Etiopii. Ta starożytna miejscowość jest obecnie terenem wykopalisk. To tam znaleziono najstarsze przykłady pisma oraz najstarszą architekturę w Afryce subsaharyjskiej. Z tego też powodu Harrower i jego koledzy przebadali okolicę.
Rozmowy z miejscową ludnością pomogły badaczom zlokalizować obiecujące tereny pod wykopaliska. To miejscowi wskazali archeologom wzgórze w pobliżu miejscowości Edaga Rabu. Naukowcy dość szybko natrafili tam na pierwsze pozostałości po mieście, a dokładnie po kamiennych ścianach. Archeolodzy nazwali ruiny Beta Samati, co oznacza w miejscowym języku tigrinia „dom zgromadzeń”.
Na miejscu badacze znaleźli liczne budynki, w tym wczesny kościół chrześcijański, zbudowany w wzniosłym stylu rzymskim. W kościele znaleziono zarówno chrześcijańskie, jak i pogańskie artefakty. W innych częściach ruin znaleziono m.in. złoty pierścionek, monety, inskrypcje i ceramikę.
Znaleziska sugerują, że miasto Beta Samati było liczącym się ośrodkiem handlu, łącząc stolicę Aksum z basenem Morza Czerwonego i nie tylko. Dziś miasto leży w pobliżu granicy Etiopii z Erytreą.
Datowanie radiowęglowe sugeruje, że pierwsi ludzie zasiedlili Beta Samati około 750 roku p.n.e., czyli jeszcze przed powstaniem Królestwa Aksum. Miasto pozostawało zamieszkane aż do około 650 r. n.e., kiedy to nastąpił tajemniczy upadek tej cywilizacji.
- Ludzie powszechnie rozpoznają starożytny Egipt, starożytną Grecję i Rzym, ale nie wiedzą, że cywilizacja Aksum była jedną z najpotężniejszych cywilizacji starożytnego świata i naprawdę jedną z najwcześniejszych - powiedział Harrower.
Nasza skąpa wiedza na temat cywilizacji Aksum wynika z małej ilości badań. Pierwsze ekspedycje niemieckich archeologów odbyły się początkiem XX wieku, ale późniejsze wojny i niepokoje polityczne spowodowały, że badania wykopaliskowe w tamtych rejonach były sporadyczne. - Większość naszej wiedzy o Aksum i poprzedzającej ją cywilizacji pochodzi ze starych, pośpiesznie i źle przeprowadzanych - według dzisiejszych standardów - badań – powiedział Jacke Phillips z University of London.
W Beta Samati uczeni znaleźli wiele pozostałości po małych budynkach – domostwach i małych warsztatach, ale najważniejsze to ruiny kościoła, nazywanego przez badaczy bazyliką. W Cesarstwie Rzymskim bazyliki były pierwotnie wykorzystywane jako centra administracyjno-sądowe, a dopiero później jako miejsca kultu. Uczeni twierdzą, że kościół powstał, gdy Królestwo Aksum przyjęło chrześcijaństwo w IV wieku, gdy nowa religia rozprzestrzeniła się w całym Cesarstwie Rzymskim.
Społeczność Aksum pierwotnie wyznawała religię politeistyczną, znajdując się pod wpływem tradycji królestwa Saba (dzisiejszy Jemen). Jednak w IV wieku król Ezana przyjął chrześcijaństwo, więc bazylika mogła zostać zbudowana jako kościół chrześcijański.
W ruinach bazyliki badacze natrafili na wiele artefaktów. Wśród nich jest kamienny wisiorek z chrześcijańskim krzyżem. Znaleziono tam też wiele monet z brązu, glinianych figurek i dużych ceramicznych amfor, które były używane do przechowywania importowanego wina lub oliwy z oliwek. - To wskazuje, że ktokolwiek korzystał z tej bazyliki, miał dostęp do importowanych dóbr luksusowych – powiedział Harrower.
Wśród glinianych figurek są przedstawienia bydła czy głowy byka, co może wskazywać na wcześniejsze wierzenia ludności Beta Samati. Jeden z najcenniejszych artefaktów znalezionych w Beta Samati to złoty pierścień inkrustowany kamieniem półszlachetnym. Pokryty jest złotym liściem i zawiera czerwony kamień zwany karneolem z wygrawerowanym wizerunkiem głowy byka oraz pnączem winorośli lub wieńcem.
- Wygląda bardzo podobnie do rzymskich pierścieni z wyjątkiem tego byka - przyznał Harrower i dodał, że pomysły z basenu Morza Śródziemnego zyskiwały unikalny, afrykański styl. Być może władcy Aksum sprowadzili rzymskich rzemieślników i poinstruowali ich, aby dostosowali swoje projekty do kultury Aksum.
Źródło: Live Science, fot. Ioana Dumitru
