Psy towarzyszą człowiekowi od wieków. Są z nami już przez tak długi czas, że trudno jest nawet ustalić, kiedy zaczęła się nasza wspólna droga. Dlatego też nie dziwi fakt, że kolejne odkrycia przesuwają tę granicę coraz dalej w przeszłość. Nowe analizy znalezionych w 1985 roku kości wykazały, że należą one do psa. Zwierzę to żyło ponad 17 tys. lat temu, co czyni je jednym z najwcześniejszych udomowionych psów Europy.
Uważa się, że psy są pierwszym gatunkiem udomowionym przez ludzi. Jednak ustalenie kiedy i gdzie do tego doszło pozostaje przedmiotem dyskusji. Podczas wykopalisk prowadzonych przez Jesusa Altunę w jaskini Erralla w Hiszpanii w 1985 r. znaleziono prawie kompletną kość ramienną psowatego, rodziny drapieżników, do której należą między innymi wilki, psy, lisy i kojoty. W tamtym czasie trudno było określić, do jakiego gatunku psowatego należała kość, ale nowo przeprowadzone analizy morfologiczne, radiometryczne i genetyczne wykazały, że to kość psa domowego sprzed ponad 17 tys. lat.
Opis i rezultaty badań ukazały się na łamach pisma „Journal of Archaeological Science: Reports” (DOI: 10.1016/j.jasrep.2022.103706).
Do niedawna myśleliśmy, że najstarsze szczątki udomowionych psów zostały znalezione w Niemczech. Ich wiek był szacowany na przedział od 15 114 lat do 14 237 lat temu. Jednakże najnowsze odkrycie sprawia, że za rekordzistów pod tym względem zapewne będziemy teraz uznawać te czworonogi, których szczątki zostały znalezione w jaskini Erralla w Kraju Basków, w Hiszpanii. One bowiem są datowane na przedział aż od 17 410 do 17 096 lat temu. W tym czasie w odniesieniu do ludzi mówimy o tzw. kulturze magdaleńskiej, która istniała od 17 000 do 12 000 lat temu. Jej początek w Europie Zachodniej datuje się na górny paleolit oraz mezolit.
We wspomnianej jaskini znaleziono m.in. należące do psowatych kości ramienne. Konieczne jednak było dokładniejsze ustalenie w jakim dokładnie czasie żyły oraz do jakiego gatunku należały. Jedną z podstawowych metod służących ustaleniu sprzed ilu lat pochodzą szczątki jest oczywiście metoda datowania radiowęglowego w oparciu o promieniotwórczy izotop węgla C-14.
Kolejnym, nieco trudniejszym zadaniem, jakie stanęło przed naukowcami było stwierdzenie, z jakim dokładnie gatunkiem mamy do czynienia. Przede wszystkim konieczne było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy są to szczątki wilków, czy już udomowionych psów? Nie jest to zadanie łatwe, ponieważ na etapie udomawiania był zapewne okres przejściowy pomiędzy jednymi, a drugimi. Badaczom udało się jednak stwierdzić, że znalezione kości należą do Canis lupus familiaris, czyli psa domowego. Oznacza to, że kości z jaskini Erralla należały do przedstawicieli najstarszych psów Europy.
Analizując ich rodowód mitochondrialny naukowcy stwierdzili, że gatunek ten powstał około 22 000 lat temu, w czasie, kiedy klimat w Europie był wyjątkowo chłodny. Zbiegło się to z wystąpieniem maksimum w okresie ostatniego zlodowacenia. Prowadzić to może do wniosków, że wspólna droga pierwszych udomowionych psów oraz ludzi mogła się rozpocząć jeszcze wcześniej, niż dotychczas sądzono, a przynajmniej na zachodzie Europy. Jest bowiem możliwe, że interakcje pomiędzy wilkami a członkami społeczności zbieracko-łowieckich zostały zintensyfikowane na obszarach, które określamy mianem refugiów lodowcowych. A takim właśnie obszarem jest region francusko-kantabryjski.
Źródło: Science Alert, University of the Basque Country
