Dodano: 01 grudnia 2021r.

Nowe badania ujawniają najstarsze dotychczas szczątki denisowian

Nowe analizy materiału wydobytego z Denisowej Jaskini pozwoliły zidentyfikować najstarsze jak dotąd szczątki denisowian - wymarłej, tajemniczej grupy homininów, która, jak się uważa, jest blisko spokrewniona ze współczesnymi ludźmi. Datowane na około 200 tys. lat fragmenty kości znaleziono w warstwie osadów zwierających również szczątki zwierząt i kamienne narzędzia, dając wgląd w styl życia naszych dawno wymarłych przodków.

Nowe badania ujawniają najstarsze dotychczas szczątki denisowian

 

Jaskinia Denisowa w górach Ałtaj w południowej Syberii zyskała sławę 11 lat temu, kiedy sekwencjonowanie genetyczne skamieniałej kości małego palca ujawniło nową, wcześniej nieznaną grupę z rodzaju Homo. Przedstawiciele tej grupy zostali nazwani denisowianami, od miejsca, gdzie po raz pierwszy zostały odkryte ich szczątki. Dalsze badania w jaskini przyniosły kolejne odkrycia. Znaleziono m.in. kilka zębów należących do przedstawicieli tej grupy.

Jednak prace w jaskini są trudne. Szczątki naszych wymarłych krewnych są fragmentaryczne, a do tego wymieszane z tysiącami kości zwierząt. Teraz międzynarodowy zespół naukowców z uniwersytetów w Wiedniu i Tybindze oraz Towarzystwa Maxa Plancka, zidentyfikował pięć fragmentów kości z Denisowej Jaskini. Badania wykazały, że trzy z nich należą do denisowian, a jeden do neandertalczyka. Szczątki naszych przodków liczą sobie około 200 tys. lat i wraz z nimi znaleziono kamienne narzędzia czy skamieniałe resztki żywności. Znaleziska te rzucają nowe światło na strategie adaptacyjne tych wczesnych homininów, gdy ich grupy rozprzestrzeniały się w Eurazji.

Wyniki analiz ukazały się na łamach pisma „Nature Ecology and Evolution” (DOI: 10.1038/s41559-021-01581-2).

Najstarsze szczątki denisowian

Zespół naukowców kierowany przez Katerinę Douka z Wydziału Antropologii Ewolucyjnej Uniwersytetu Wiedeńskiego cztery lata pracował nad wyodrębnieniem i analizą starożytnych białek i DNA z prawie 4000 fragmentów kości z Jaskini Denisowa. Ich nowe odkrycia dostarczają solidnych informacji na temat pradawnych mieszkańców jaskini.

Korzystając z metody analitycznej wykorzystującej spektrometrię mas, zespół skoncentrował się na najstarszych warstwach w Denisowej Jaskini, które datowane są na 200 tys. lat. Znalezione w tych warstwach szczątki są zbyt rozdrobione i zniszczone, by skorzystać ze standardowych metod identyfikacji. Do tego w jaskini przeważają kości zwierzęce i trudno z tego bałaganu wyodrębnić interesujące naukowców szczątki.

Samantha Brown z Uniwersytetu w Tybindze przeanalizowała 3800 fragmentów kości liczących nie więcej niż cztery centymetry długości, które wcześniej uważano za niemożliwe do zidentyfikowania. Ale jej się to udało. Brown zidentyfikował pięć kości, których kolagen pasował do profilu peptydowego człowieka.

- Znalezienie jednej kości należącej do naszych przodków byłoby fajne, ale pięć? To przekroczyło moje najśmielsze oczekiwania – mówi Brown.

- Byliśmy oszołomieni, gdy odkryliśmy fragmenty kości, które zachowały nienaruszone biomolekuły z tak pradawnych warstw – dodaje Douka.

Spośród pięciu nowo zidentyfikowanych kości cztery zawierały wystarczającą ilość materiału genetycznego, aby umożliwić naukowcom zrekonstruowanie ich mitochondrialnego DNA. Trzy z nich pasowały do denisowian, a jeden do neandertalczyka. Datowane na 200 tys. lat kości denisowian są jednymi z najstarszych skamielin rodzaju Homo, jakie kiedykolwiek poddano sekwencjonowaniu genetycznemu. Nieliczne znalezione dotychczas szczątki denisowian mają od 122 do 194 tys. lat.

Denisowianie

Nowe odkrycia dostarczają nieco więcej informacji o denisowianach. Pojawili się oni w Denisowej Jaskini w okresie interglacjału i wykorzystali jej strategiczne położenie. Używali surowców znalezionych w osadach pobliskiej rzeki Anuj i polowali na roślinożerców, takich jak żubry, sarny i jelenie, gazele i suchaki stepowe, a nawet nosorożce włochate. Jak twierdzą badacze, podobny styl życia zachowali przez kilka tysięcy lat. Około 130-150 tys. lat temu w jaskini pojawili się neandertalczycy, reprezentowani przez szczątki odkryte również w ramach tych badań.

Obecność kamiennych narzędzi w tej samej warstwie osadów jest pierwszym bezpośrednim dowodem na to, że denisowianie wytwarzali i używali narzędzi. Opierając się na kształcie tych artefaktów i fakcie, że były one pokryte pozostałościami tłuszczu, autorzy badania sugerują, że prawdopodobnie były one używane do obróbki skór upolowanych zwierząt.

Badania w Denisowej Jaskini są kontynuowane. Naukowcy systematycznie przeczesują teren a znalezione szczątki i artefakty są poddawane szczegółowym analizom, w których uczestniczą także rosyjscy archeolodzy. Denisowa Jaskinia pozostaje jedynym znanym nam miejscem, które zawiera dowody na okresową obecność wszystkich trzech głównych grup homininów, denisowian, neandertalczyków i współczesnych ludzi.

Wcześniejsze badania wykazały, że denisowianie zamieszkiwali część Azji od około 300 tys. do 50 tys. lat temu. Byli bliżej spokrewnieni z neandertalczykami niż z Homo sapiens, a oba te gatunki człowieka są najbliższymi wymarłymi krewnymi obecnie żyjących ludzi. Uważa się, że jeszcze 40 tys. lat temu te dwie grupy homininów zamieszkiwały Eurazję - neandertalczycy na zachodzie i denisowianie na wschodzie. Ich drogi ewolucyjne rozeszły się dużo wcześniej, bo jakieś 350 tys. lat temu.

Analizy wykazały też, że denisowianie krzyżowali się zarówno z Homo sapiens, jak i z neandertalczykami, a co za tym idzie, geny obu wymarłych gatunków znajdują się u współczesnego człowieka. Zwłaszcza wśród mieszkańców Azji Południowo-Wschodniej dziedzictwo genetyczne denisowian stanowi większą część genomu niż ślady genetyczne pozostawione przez neandertalczyków u współczesnych ludzi.

 

Źródło: Max Planck Society, fot. S. Brown. Na zdjęciu fragmenty kości, które zostały użyte do analizy molekularnej.