Interdyscyplinarne badania 20 ekspertów z Uniwersytetu w Tel Awiwie i Uniwersytetu Hebrajskiego pozwoliły na dokładne datowanie 21 warstw osadów na 17 stanowiskach archeologicznych. Ekspertom udało się zrekonstruować kierunek i natężenie pola magnetycznego w spalonych pozostałościach, dzięki czemu mogli zweryfikować biblijne przekazy o egipskich, aramejskich, asyryjskich i babilońskich kampaniach wojskowych przeciwko królestwom Izraela i Judy.
Odkrycia wskazują na przykład, że armia króla Damaszku Chazaela była odpowiedzialna nie tylko za odnotowane w Biblii zniszczenie filistyńskiego miasta Gat, ale też za zagładę kilku innych miejscowości - Tel Rehov, Tel Zayit i Horvat Tevet. Nowe badania obalają też dominującą teorię, że to Chazael zniszczył Tel Bet-Szan. Inne odkrycia ujawniają, że miasta na wyżynie Negew zostały zniszczone przez Edomitów, którzy wykorzystali upadek Jerozolimy i Królestwa Judy w czasach najazdu Babilończyków.
Badania zostały oparte na pracy doktorskiej Yoava Vaknina, nadzorowanej przez prof. Ereza Ben-Yosefa i prof. Odeda Lipschitsa z Instytutu Archeologii Uniwersytetu w Tel Awiwie oraz prof. Rona Shaara z Instytutu Nauk o Ziemi na Uniwersytecie Hebrajskim. Opublikowano je w „Proceedings of the National Academy of Sciences” (DOI: 10.1073/pnas.2209117119).
Geofizycy śledzą zmiany pola magnetycznego na przestrzeni dziejów. W tym celu wykorzystują znaleziska archeologiczne zawierające minerały magnetyczne, które w chwili pożaru rejestrują to pole. W ten sposób, w badaniu z 2020 roku, naukowcy zrekonstruowali pole magnetyczne z 9 dnia miesiąca Av, 586 roku p.n.e. To hebrajska data zniszczenia Pierwszej Świątyni i Jerozolimy przez Nabuchodonozora i jego babilońską armię.
Teraz, wykorzystując znaleziska archeologiczne odkryte w ciągu ostatnich kilku dekad w 17 miejscach w całym Izraelu, wraz z historycznymi informacjami z inskrypcji i przekazów biblijnych, badacze byli w stanie zrekonstruować pola magnetyczne zarejestrowane w 21 warstwach zniszczeń. Wykorzystali te dane do opracowania nowego, niezawodnego narzędzia naukowego do datowania archeologicznego.
Yoav Vaknin wyjaśnia, że „na podstawie podobieństwa lub różnicy w intensywności i kierunku pola magnetycznego możemy potwierdzić lub obalić hipotezy twierdzące, że konkretne miejsca zostały spalone podczas tej samej kampanii wojskowej. Co więcej, skonstruowaliśmy krzywą zmienności natężenia pola w czasie, która może służyć jako naukowe narzędzie datowania, podobnie jak metoda datowania radiowęglowego”.
Jednym z przykładów podanych przez badaczy jest zniszczenie filistyńskiego miasta Gat przez Chazaela, króla Damaszku. Różne metody datowania umiejscowiły to wydarzenie na około 830 r. p.n.e., ale nie były w stanie zweryfikować, czy Chazael był również odpowiedzialny za zniszczenie Tel Rehov, Tel Zayit i Horvat Tevet.
Dzięki nowemu narzędziu naukowcy byli w stanie zauważyć zbieżność między polami magnetycznymi zarejestrowanymi we wszystkich tych czterech miejscach w czasie zniszczenia. To bardzo mocny argument za tezą, że miasta zaatakowano w czasie tej samej kampanii.
Z kolei zapis pola magnetycznego odczytany w Tel Beth-Shean był zupełnie inny, co obala dominującą hipotezę, że ono również zostało zniszczone przez Chazaela. Dane magnetyczne wskazują za to, że miasto wraz z dwoma innymi miejscami w północnym Izraelu, zostało prawdopodobnie zniszczone 70-100 lat wcześniej, co może odpowiadać kampanii wojskowej egipskiego faraona Szeszonka. Potwierdzają to również inne znane zapisy.
Inną zagadką, jaką udało się rozwikłać dzięki nowej metodzie datowania są ostatnie dni królestwa Judy. - Niektórzy badacze, opierając się na dowodach archeologicznych, twierdzą, że Juda nie została całkowicie zniszczona przez Babilończyków – wyjaśnia prof. Erez Ben Yosef.
Jerozolima i miasta graniczne na pogórzu judejskim przestały istnieć, jednak inne miasta na Negewie, w południowych górach judejskich i na południowym pogórzu judejskim pozostały prawie nietknięte. Wyniki z badań magnetycznych potwierdzają tę hipotezę, wskazując, że Babilończycy nie byli jedynymi odpowiedzialnymi za ostateczny upadek Judy.
Winni mogą być Edomici, którzy wykorzystując trudną sytuację ówczesnych Izraelitów zniszczyli miejscowości na Negewie. Ta zdrada i udział w zniszczeniu ocalałych miast może wyjaśniać, dlaczego Biblia wyraża tak wielką nienawiść do Edomitów.
- Nowe narzędzie do datowania jest wyjątkowe, ponieważ opiera się na danych geomagnetycznych z miejsc, których dokładne daty zniszczenia są znane ze źródeł historycznych. Łącząc precyzyjne informacje historyczne z zaawansowanymi, kompleksowymi badaniami archeologicznymi, byliśmy w stanie oprzeć metodę magnetyczną na wiarygodnie zakotwiczonej chronologii – podkreśla prof. Oded Lipschits.
Datowanie metodą archeomagnetyczną opiera się na zmianach kierunku pola magnetycznego oraz na „zapamiętaniu” jego natężenia i kierunku w cząsteczkach tlenku żelaza poddanych ogromnym temperaturom.
W przygotowaniu jest osobna praca, przedstawiająca naukowe założenia nowatorskiej metody datowania archeomagnetycznego. Pole geomagnetyczne wytwarzane jest przez zewnętrzne jądro Ziemi, na głębokości 2900 km, przez prądy ciekłego żelaza. Ze względu na chaotyczny ruch tego żelaza, pole magnetyczne zmienia się w czasie. Badacze z Izraela zrekonstruowali pola magnetyczne zarejestrowane przez setki przedmiotów archeologicznych i w dziesiątkach miejsc. Dzięki temu opracowali krzywą zmienności pokazującą szybkie zmiany pola geomagnetycznego w czasie, co pozwala na precyzyjne datowanie.
Źródło: Tel-Aviv University, fot. Yoav Vaknin. Na zdjęciu mur z palonej cegły mułowej z Tel Batasz (biblijna Timna).
