Badania z udziałem ponad pięciu tys. młodych kobiet wykazały, że wstrzyknięcie dwa razy w roku leku przeciwwirusowego o nazwie lenakapawir chroni je w 100 proc. przed zakażeniem wirusem HIV. Środek ten ma ogromny potencjał i może zmienić profilaktykę zakażeń HIV.
Wyniki niedawnego badania PURPOSE 1 okazały się lepsze, niż ktokolwiek się spodziewał. Środek przeciwwirusowy o nazwie lenakapawir, mający na celu zwalczanie zakażeń wirusem niedoboru odporności ludzkiej (HIV) został zatwierdzony w ubiegłym roku przez amerykańska FDA oraz organy regulacyjne Unii Europejskiej w ramach przedekspozycyjnej profilaktyki zakażenia HIV (PrEP).
Badania nad skutecznością leku były prowadzone w RPA, Ugandzie oraz w USA. Wzięło w nich udział 5338 dziewcząt i kobiet w wieku 16–26 lat. Żadna z nich nie była zakażona HIV. Uczestniczki podzielono na trzy grupy. Pierwszej podawano zastrzyki lenakapawir co sześć miesięcy. Były to kobiety i dziewczęta z RPA i Ugandy. Grupa ta liczyła 2134 osób. Dwie pozostałe grupy otrzymywały codziennie tabletkę emtrycytabiny i alafenamidemu tenofowiru, dopuszczoną w wielu krajach jako PrEP, albo nowszą wersję tabletki, która ma mniej skutków ubocznych, czyli emtrycytabinę z dizoproksylem tenofowiru.
W grupie stosujące zastrzyki lenakapawiru dwa razy do roku nie odnotowano żadnego zakażenia HIV. Wśród pozostałych dwóch grup było 55 nowych zakażeń HIV. Jednak w tych dwóch grupach, jak wykazały badania krwi, większość kobiet przyjmowała trzy lub mniej tabletek tygodniowo, zamiast jednej dziennie. Osoby przyjmujące najmniej tabletek były najbardziej narażone na zakażenie HIV.
Naukowcy wskazują, że schematy składające się z jednej tabletki dziennie nie zmniejszyły ryzyka u młodych kobiet w krajach o wysokim obciążeniu wirusem HIV, ponieważ czynniki takie jak stygmatyzacja czy zależność od innych członków społeczności powstrzymują wiele kobiet przed przyjmowaniem tabletek zgodnie z zaleceniami. Z tego punktu widzenia rzadsze podawanie leku może odnieść większy skutek.
Rezultaty badań ukazały się na łamach pisma „The New England of Journal of Medicine” (DOI: 10.1056/NEJMoa2407001). Zostały również omówione na zakończonej niedawno 25. Międzynarodowej Konferencji nt. AIDS, która odbywa się w Monachium.
Lenakapawir wstrzykuje się do tkanki podskórnej, zwykle w brzuch. Jest pierwszym tego typu lekiem, który działa na kapsyd HIV, białkową otoczkę wirusa, chroniącą materiał genetyczny oraz enzymy potrzebne do replikacji. Kapsyd odgrywa kluczową rolę na wielu etapach cyklu życia wirusa, a zatem stanowi dobry cel dla leków.
HIV otacza swój materiał genetyczny białkową otoczką, aby chronić wirusa przed obroną ze strony gospodarza, mającą za zadanie hamowanie infekcji. Opracowany przez biofarmaceutyczną firmę Giliad Sciences lenakapawir został zaprojektowany tak, aby pozbawić HIV ochronnej otoczki. Środek ten jest mocny, bezpieczny i działa przez długi czas. Przyłącza się do kapsydu otaczającego HIV i przerywa cykl życia wirusa. Sprawia, że kapsyd HIV staje się bardzo kruchy, co prowadzi do jego pęknięcia, zanim wirus na dobre zagości się w komórkach gospodarza. Gdy wirus traci ochronną otoczkę, staje się łatwym celem dla obrony gospodarza.
Jak dotąd naukowcy nie zaobserwowali żadnych oznak rozwoju oporności HIV na lek, ale, jak podkreślają, to prawdopodobnie kwestia czasu. Przykładowo, gdy osoba przestaje regularnie przyjmować środek, ten utrzymuje w organizmie przez tygodnie w stężeniach wystarczająco niskich, aby umożliwić wirusowi przetrwanie i adaptację.
W Stanach Zjednoczonych oraz w sześciu innych krajach było prowadzone badanie PURPOSE 2, w którym udział wzięli mężczyźni. Dane z tej próby spodziewane są pod koniec tego roku lub na początku przyszłego.
Źródło: WHO, Science, The Guardian, fot. Domena Publiczna
