Naukowcy zaobserwowali, jak maskonury – niewielkie ptaki morskie – wykorzystują patyki, by... podrapać się po grzbiecie. To pierwsze dowody na używanie narzędzi przez ptaki morskie i jedyny przykład korzystania z narzędzi do drapania się.
Grupa badaczy z University of Oxford i South Iceland Nature Research Center podczas obserwacji maskonurów (Fratercula arctica) zauważyła, że ptaki te wykorzystują patyki, by podrapać się po trudno dostępnych częściach ciała. To pierwsze dowody na używanie narzędzi przez ptaki morskie. Annette Fayet, Erpur Snær Hansen i Dora Biro swoje obserwacje opisali na łamach „Proceedings of National Academy of Sciences”.
Pięć lat temu Annette Fayet obserwowała kolonię maskonurów u wybrzeży Walii. Uczona zajmuje się badaniem migracji tych ptaków. Jej uwagę przykuł jeden osobnik, który delikatnie kołysząc się na morzu, trzymał patyk w swoim pomarańczowo-czarnym dziobie. Ku jej zaskoczeniu, ptak skorzystał z patyka, jak z drapaczki do pleców. Fayet nie miała przy sobie aparatu i nie mogła uwiecznić tego momentu. Ale to zdarzenie pozwoliło jej odpowiednio się przygotować.
Na wyspie Grimsey na Islandii zainstalowała czułe na ruch kamery nieopodal koloni maskonurów. W 2018 roku jedna kamer uchwyciła maskonura wybierającego z ziemi patyk, którym podrapał się po klatce piersiowej, wydając przy tym dość osobliwy dźwięk. To jak dotąd jedyny udokumentowany przykład dzikiego ptaka używającego narzędzia do drapania się. Badacz nazwali to zachowanie „pielęgnacją ciała”.
Fayet zaznaczyła, że zarejestrowane zachowanie nie było nieudaną próbą budowania gniazda. Maskonury swoje gniazda budują w ziemi przy pomocy łap i dziobów. Wyściełają je miękką trawą oraz roślinami morskimi. Bywa że zajmują nory po królikach lub gnieżdżą się w szczelinach skalnych. Poza tym maskonur nagrany na Islandii upuścił patyk po zakończeniu drapania. Kilka godzin później kamera zarejestrowała ten sam kawałek patyka, który wciąż leżał w tym samym miejscu.
Maskonury nigdy wcześniej nie były widziane, jak używają narzędzi. Tak naprawdę żaden ptak morski nie został do tej pory przyłapany na takim wyczynie. Choć inne ptaki, nie mówiąc już o naczelnych, wielokrotnie były widywane, jak korzystają z narzędzi, często bardzo wyrafinowanych. Chociażby wrony brodate (Corvus moneduloides) – ptaki te potrafią same wytwarzać odpowiednie narzędzia (Niezwykłe zdolności wrony brodatej. Potrafi wytwarzać narzędzia z pamięci). Co więcej, mogą one składać się z kilku elementów, które osobne są bezużyteczne (Wrony brodate potrafią tworzyć skomplikowane narzędzia). Potrafią nawet kontrolować siebie niemal w takim samym stopniu, jak ludzkie dziecko, przechodząc tzw. test pianki (Wrony brodate potrafią opóźnić gratyfikację, podobnie jak dzieci).
Ale inteligencją pochwalić mogą się nie tylko wrony brodate. Niektóre papugi uderzają muszlami o kamienie, by wydobyć z nich pożywienie. Podobnie sępy, które były obserwowane, jak rozbijają strusie jaja o skały. Zresztą takie przykłady mamy także na własnym podwórku. Na jesieni można obserwować gawrony, które zrzucają z wysokości orzechy, w nadziei, że rozbiją twardą skorupę i dostaną się do środka.
Ale ptaki morskie, które zwykle mają mniejsze mózgi, były uważane za niezdolne do tak skomplikowanych czynności, jak korzystanie z narzędzi. Odkrycie drapiących się przy pomocy patyków maskonurów zmienia ten pogląd i sugeruje, że użycie narzędzi wśród ptaków morskich może być bardziej rozpowszechnione i zróżnicowane niż wcześniej sądzono. To dotyczy nie tylko ptaków. Wiele zdolności poznawczych żyjących obok nas zwierząt pozostaje nieodkrytych.
Maskonury korzystające z narzędzi zaobserwowano co prawda tylko dwa razy, ale zachowania te dotyczą dwóch populacji oddalonych od siebie o 1700 kilometrów. Co więcej, obserwacji tych dokonano w odstępie czterech lat. Należy też zwrócić uwagę na to, że większość sposobów korzystania z narzędzi przez ptaki dotyczy zdobywania pożywienia. W przypadku maskonurów jest inaczej.
Maskonury mogą używać patyków do zwykłego drapania się lub wydobywania z upierzenia pasożytów, jak kleszcze - sugeruje Fayet i jej koledzy. Lato w 2018 roku na Islandii, kiedy to uchwycono na nagraniu drapiącego się przy pomocy patyka maskonura, było szczególnie obfitym sezonem występowania kleszczy. Użycie ostrego patyka może być bardziej skuteczne w usuwaniu szkodników niż ptasie dzioby.
Źródło: ScienceNews, fot. Richard Bartz/ Wikimedia Commons/ CC BY-SA 3.0
