Na plaży w północnej Anglii znaleziono największą w historii skamielinę krocionoga, który osiągał rozmiary porównywalne z współczesnymi samochodami. Szczątki stworzenia zwanego Arthropleura pochodzą z okresu karbonu, sprzed około 326 milionów lat. To największy znany bezkręgowiec – donoszą naukowcy.
Okaz znaleziono na plaży w Northumberland, około 60 km na północ od Newcastle. Badacze natrafili na skamieliny przegubowych segmentów egzoszkieletu, bardzo podobnych w formie do tych występujących u współczesnych krocionogów. Jak do tej pory odkryto tylko trzy podobne skamieliny. Ta nowa jest najstarsza i największa. Poszczególny segment mierzy około 75 centymetrów. Na tej podstawie eksperci szacują, że Arthropleura mogła mieć nawet 2,7 metra długości i ważyć około 50 kilogramów.
Skamieniałość została odkryta w styczniu 2018 roku w dużym bloku piaskowca, który spadł z klifu na plażę w Howick Bay w Northumberland. - To było zupełnie przypadkowe odkrycie - mówi dr Neil Davies z Wydziału Nauk o Ziemi w Cambridge, główny autor artykułu. - Głaz spadł i pękł, odsłaniając skamielinę. Przypadkiem zauważył ją jeden z naszych byłych studentów – tłumaczy naukowiec.
Wyniki badań zostały przedstawione w czasopiśmie „Journal of the Geological Society” (DOI: 10.1144/jgs2021-115).
W okresie, gdy gigantyczne stworzenie chodziło po świecie, rejon Northumberland cieszył się tropikalnym klimatem i leżał blisko równika. Bezkręgowce i wczesne płazy żyły wśród rozproszonej roślinności otoczonej wieloma potokami i rzekami. Okaz zidentyfikowany przez badaczy został znaleziony w skamieniałym korycie rzeki. Był to prawdopodobnie fragment egzoszkieletu Arthropleura, który wypełnił się piaskiem, dzięki czemu mógł "zastygnąć" w skale na tak długi czas.
Skamieniałość została wydobyta w maju 2018 roku za zgodą Natural England i właścicieli ziemi, Howick Estate. - To było niesamowicie ekscytujące znalezisko. Skamielina jest tak duża, że potrzeba było czterech mężczyzn, aby przenieść ją na górę klifu – wspomina dr Davies.
Fot. Neil Davies
Skała została przywieziona do Cambridge, aby można ją było szczegółowo zbadać. Naukowcy porównali znalezisko ze wszystkimi wcześniejszymi zapisami na temat Arthropleury, dzięki czemu dowiedzieli się nowych rzeczy na temat jego siedlisk i ewolucji. Poprzednie odkrycia sugerowały, że zwierzę żyło na bagnach, ale znalezisko pokazało, że ten bezkręgowiec lubił też otwarte siedliska leśne w pobliżu wybrzeża.
Istnieją tylko dwie inne znane skamieniałości Arthropleury, obie pochodzą z terenu Niemiec i są znacznie mniejsze od nowego okazu. Nowo odkryta skamielina jest największym szkieletem tego gatunku, jednak wciąż niewiele wiemy o tych stworzeniach. - Skamieniałości tych gigantycznych krocionogów są rzadkie, ponieważ po śmierci ich ciała mają tendencję do rozczłonkowywania się. Zatem jest prawdopodobne, że skamieniałość jest tylko pancerzem, który zwierzę zrzuciło w miarę wzrostu. Nie znaleźliśmy jeszcze nigdy głowy żadnego okazu - tłumaczy Davies.
Wcześniej naukowcy wysunęli hipotezę, że za ogromne rozmiary Arthropleury odpowiada duża ilość tlenu w atmosferze na przełomie późnego karbonu i permu. Jednak nowa skamieniałość pochodzi z czasów wcześniejszych, a zatem tlen nie może być jedynym wyjaśnieniem.
Zdaniem badaczy, aby osiągnąć tak duże rozmiary Arthropleura musiała mieć dietę bogatą w składniki odżywcze. - Nie możemy być pewni tego, co te zwierzęta jadły, jednak w ówczesnej ściółce znajdowało się mnóstwo pożywnych orzechów i nasion. Nie wykluczamy też, że zwierzęta te mogły być drapieżnikami i żywić się innymi bezkręgowcami, a nawet małymi płazami – mówi dr Davies.
Arthropleury chodziły po Ziemi przez około 45 milionów lat, po czym wyginęły w okresie permskim. Przyczyna ich zagłady jest niepewna, ale mogła być spowodowana globalnym ociepleniem, które sprawiło, że klimat stał się zbyt suchy. Możliwe też, że gigantyczne stonogi nie przetrwały z gadami konkurującymi o te same siedliska.
Skamielina zostanie wystawiona na widok publiczny w Muzeum Sedgwick w Cambridge już w przyszłym roku.
Źródło: University of Cambridge, fot. Neil Daves
