Naukowcy zaobserwowali, jak dziko żyjące kakadu białookie wytwarzają z gałęzi drzew narzędzia przypominające nieco sztućce. Wszystko po to, by dostać się do wnętrza tropikalnych owoców, gdzie znajdują się smakowite nasiona. To odkrycie, jak twierdzą naukowcy, stawia papugi na równi z naczelnymi pod względem wytwarzania narzędzi.
Kakadu białooka (Cacatua goffiniana) to endemiczny gatunek papugi występujący na należących do Indonezji Wyspach Tanimbar w południowo-wschodniej części Morza Banda. Naukowcy uważają, że ich inteligencję można porównać do trzyletniego dziecka. Ale który trzylatek potrafi wytwarzać narzędzia? A na tym właśnie uczeni przyłapali kakadu białookie. Zaobserwowali oni, jak ptaki wytwarzają z gałęzi drzew odpowiednik klina, szpikulca do lodu lub noża i łyżki. Ta metoda z użyciem narzędzi ma na celu ułatwienie wydobycia z owoców nasion, które są ich przysmakiem. To pierwsze obserwacje, w których ptak tworzy zestaw narzędzi i używa ich w określonej kolejności - trudne poznawczo zachowanie znane wcześniej tylko u ludzi, szympansów i kapucynek.
Kakadu białookie zostały zaobserwowane, jak wytwarzały z gałęzi drzew trzy różne rodzaje narzędzi, aby dostać się do nasiona rośliny Cerbera manghas. Ptaki te słyną z tego, że są sprytne i ciekawskie. Pod koniec lipca informowaliśmy o tym, jak kakadu z Sydney potrafią uczyć się od siebie nawzajem, aby rozwiązywać złożone problemy, takie jak otwarcie pojemników na śmieci, by dostać się do pożywienia (więcej na ten temat w tekście: Kakadu uczą się od siebie nawzajem, jak otwierać kosze na śmieci). W niewoli papugi te potrafią poradzić sobie z puzzlami, mogą wytwarzać pojedyncze, proste narzędzia, ale nigdy nie zaobserwowano, by którykolwiek ptak wytwarzał cały zestaw narzędzi różniących się metodą produkcji, rozmiarem i funkcją.
Nowe badania, które ukazały się na łamach pisma „Current Biology” (DOI: 10.1126/science.acx8997), wspierają pogląd, że papugi mają ogólną inteligencję, która pozwala im na innowacyjne rozwiązania problemów, które napotykają w naturze. - Nowe ustalenia wskazują na ten gatunek jako na jeden z najsprawniejszych użytkowników narzędzi w rodzinie ptaków – mówi Alex Taylor, biolog z Uniwersytetu w Auckland badający wrony brodate, które również zaobserwowano, jak wytwarzają i korzystają z narzędzi.
Odkrycie nastąpiło nieoczekiwanie, gdy Mark O’Hara pracował z ptakami przebywającymi tymczasowo w niewoli. - Właśnie się odwróciłem, a kiedy spojrzałem wstecz, jeden z ptaków robił i używał narzędzi – mówi O’Hara z Instytutu Badawczego Messerli. - Nie mogłem uwierzyć własnym oczom! - dodaje.
O’Hara wraz z kolegami udał się na indonezyjskie wyspy Tanimbar, by sprawdzić, czy dziko żyjące kakadu także wytwarzają i korzystają z narzędzi. Ptaki te żyją wysoko w koronach drzew lasów tropikalnych, co utrudnia ich obserwację. Do tego są nieśmiałe wobec ludzi. Naukowcy spędzili prawie 900 godzin, patrząc w górę, aby podglądać żerowanie dzikich kakadu, ale nie zaobserwowali używania narzędzi.
Jednak zespół badaczy się nie poddał. Uczeni schwytali małe grupy ptaków składające się z 15 osobników i zabrali je do swojej woliery badawczej, aby przez kilka miesięcy badać ich zachowanie, przed wypuszczeniem na wolność.
Dzięki mocnym, zakrzywionym dziobom kakadu białookie mogą żywić się wieloma rodzajami owoców. Naukowcy dostarczyli ptakom papaje i młode orzechy kokosowe, ale papugi nigdy nie wyprodukowały ani jednego narzędzia, by pomóc sobie w konsumpcji. - Ptaki były zabawne. Podnosiły patyki i podgryzały gałązki, ale nie w żaden celowy sposób - przyznaje O’Hara.
Pewnego dnia w czerwcu 2019 roku, oglądając dzikie ptaki w lesie, O’Hara zauważył na ziemi owoce ze śladami po dziobie kakadu. Członkowie lokalnego zespołu zidentyfikowali owoc jako tzw. morskie mango, czyli owoc należący do rośliny Cerbera manghas. O’Hara dał garść tych owoców kakadu w wolierze, aby zobaczyć, jak zareagują. Owoce te wielkości mniej więcej małego awokado są toksyczne dla ludzi. Zawierają czerwonawy miąższ otaczający twardą pestkę, w której znajdują się małe, pożywne nasiona. Dotarcie do tych nasion nie jest łatwe, nawet dla ptaków z dziobem przypominającym nóż.
O’Hara patrzył ze zdumieniem, jak samiec kakadu odgryza skórkę i miąższ owocu, po czym szybko odcina małą gałązkę z drzewa w wolierze i serią gwałtownych ugryzień struga kikut w narzędzie przypominające kształtem klin. Trzymając owoc lewą nogą ptak użył języka, aby wcisnąć klin w szczeliny na pestce, po czym zaczął podważać twardą skorupę nasiona, by pozostała otwarta i nie zamykała się ponownie. Następnie uformował klin w ostre, wąskie narzędzie, jak szpikulec do lodu lub nóż i użył go do przebicia przypominającej pergamin wewnętrznej skórki chroniącej nasiona. W końcu kakadu wyprodukował trzecie narzędzie z innego kawałka drewna, przypominające nieco łyżkę, którą użył do wyciągnięcia smacznych nasion.
Po tym pokazie naukowcy dostarczyli ptakom zapasy owoców, ale tylko kolejne dwa samce wyprodukowały narzędzia i ich użyły. „Gdyby kakadu miały genetyczne predyspozycje do używania narzędzi, zrobiłyby to wszystkie ptaki. Ponieważ tylko nieliczne to robią, jest bardziej prawdopodobne, że osobniki wymyśliły je niezależnie – mówi O’Hara i dodaje, że na wolności prawdopodobnie uczą się tej sztuczki od siebie nawzajem.
Większość pozostałych kakadu w schwytanej grupie to młodsze ptaki, które z wielką ciekawością obserwowały poczynania starszych towarzyszy. Bawiły się nawet narzędziami dorosłych, ale być może były zbyt młode, by samodzielnie wykonywać podobne zadania, spekulują naukowcy. - Wiemy, że w niewoli ptaki te uczą się od siebie, więc prawdopodobnie tak samo jest na wolności – dodaje Berenika Mioduszewska, współautorka badania z Instytutu Badawczego Messerli.
Od czasu dokonania tego odkrycia naukowcy znaleźli ślady po narzędziach kakadu na owocach Cerbera manghas na wolności, a nawet wydobyli jeden owoc z wbitym w niego narzędziem. Teraz zespół chce zbadać, jak powszechne jest to zachowanie wśród kakadu białookich na wyspach Tanimbar i jak mogło się ono rozprzestrzenić społecznie w grupach ptaków.
Źródło: Science, University of Veterinary Medicine Vienna fot. University of Veterinary Medicine Vienna
