Dodano: 05 października 2018r.

Dziewanna - największy i najdalszy polski obiekt w Układzie Słonecznym

Międzynarodowa Unia Astronomiczna zaakceptowała proponowaną przez polskich astronomów nazwę dla obiektu odkrytego w 2010 roku daleko za orbitą Plutona. Obiekt, który do tej pory nosił oznaczenia 2010 EK139 zyskał imię słowiańskiej bogini, opiekunki przyrody - Dziewanny.

Pas Kuipera

 

Dziewanna została odkryta w ramach projektu The Optical Gravitational Lensing Experiment (OGLE). To jeden z największych na świecie wielkoskalowych przeglądów nieba prowadzony od 1992 roku przez naukowców z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Andrzeja Udalskiego. W 2010 roku przy pomocy teleskopu w Obserwatorium Las Campanas w Chile, astronomowie dostrzegli na krańcach Układu Słonecznego kilkanaście nieznanych dotąd obiektów, z których największe mają średnice rzędu kilkuset kilometrów.

- Odkrywanie tak dużych ciał w Układzie Słonecznym było niezwykle emocjonujące – wspomina profesor Udalski, kierownik projektu OGLE. - Z reguły astronomowie badają obiekty niedostępne, znajdujące się niezmiernie daleko od nas. Tu czuliśmy się prawie jak Kolumb odkrywający nowe lądy, bo z pewnością za kilkaset lat bez problemu będzie można do nich dotrzeć – dodaje.

 

Wśród nich byłą Dziewanna, która początkowo została sklasyfikowana, jako 2010 EK139. Polscy astronomowie, jako odkrywcy nowych obiektów, mają przywilej nadania im nazwy. Oczywiście musi ona przejść przez sito Minor Planet Center, działającego na Uniwersytecie Harvardzkim pod auspicjami Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Dla nazw dalekich obiektów pozaneptunowych wybierane są nazwy bóstw z mitologii różnych narodów.

- W roku 2010 po informacji prasowej o odkryciu tego bardzo ciekawego obiektu sprawa jego nazwania wywołała spore zainteresowanie - przypomina prof. Udalski. Okazało się jednak, że nazwa Perun zaproponowana w plebiscycie Gazety Wyborczej, została już wykorzystana do nazwania dużo mniej okazałego obiektu Układu Słonecznego, a Weles jest zbyt podobna do istniejącej już nazwy planetoidy.

Wybór padł na występującą w różnych mitologiach słowiańskich młodą boginię o imieniu Dziewanna, opiekunkę dzikiej przyrody, lasów i kniei, przynoszącą wiosnę i nowe życie. Jej symbolem są dzikie polne dziewanny, które używane były jako pochodnie podczas uroczystości związanych z boginią.

Dziewanna poruszająca się wśród gwiazd

Wkrótce po odkryciu 2010 EK139 okazało się, że ten obiekt był już zarejestrowany kilka lat wcześniej, ale umknął naukowców. Jednak dane z wcześniejszych obserwacji pozwoliły poznać więcej szczegółów na temat obiektu.

Dziewanna wędruje po mocno wydłużonej orbicie. Obiega Słońce raz na 593 lata. Najbardziej zbliża się do Słońca na odległość 33 jednostek astronomicznych (jednostka astronomiczna to odległość Ziemia – Słońce, 150 mln km), maksymalnie oddala – na odległość ponad trzy razy większą. Obiekt najprawdopodobniej przynajmniej częściowo pokryty jest lodem. Ustalono też rozmiary Dziewanny, które wynoszą około 470 kilometrów.

Dziewanna jest największym polskim obiektem w Układzie Słonecznym mieszczący się na liście czterdziestu największych samodzielnych ciał układu. Gdyby ta planetka krążyła wokół Ziemi zamiast naszego Księżyca, jej tarcza miałaby średnicę tylko siedem razy mniejszą.

Astronomowie z projektu OGLE w ciągu 25 lat działalności odkryli i sklasyfikowali około miliona gwiazd zmiennych okresowych, z czego prawie połowa to gwiazdy pulsujące. To największa kolekcja w dziejach całej światowej astronomii.

 

Źródło: Uniwersytet Warszawski, PAP – Nauka w Polsce, fot. ESO