Nieopodal Luksoru, w pobliżu największych zabytków starożytnego Egiptu, archeolodzy natrafili na pozostałości „złotego miasta” zakopanego pod piaskami pustyni przez ponad trzy tysiące lat. Jak twierdzi odkrywca miasta dr Zahi Hawass, słynny egipski archeolog, to największe starożytne miasto odkryte w Egipcie. Do tej pory odkopano liczne pozostałości budowli, a w nich naczynia, narzędzia, ozdoby i inne artefakty.
Wykopaliska, które rozpoczęły się we wrześniu 2020 roku, miały na celu poszukiwanie świątyni grobowej Tutanchamona. Jednak badacze natrafili na coś zupełnie innego. W miarę postępu prac stopniowo spod piasków pustyni zaczęły pokazywać się zarysy ulic i budynków, które ostatecznie okazały się dobrze zachowanym, dużym miastem. W niektórych budynkach archeolodzy natrafili na zdobione naczynia, narzędzia i inne przedmioty codziennego użytku. Jednak prace wykopaliskowe są na początkowym etapie i większość tajemnic starożytnego miasta nadal skrywa gruba warstwa piachu.
Miasto pochodzi z okresu uważanego za złotą erę starożytnego Egiptu, z czasów panowania Amenhotepa III, jednego z najpotężniejszych egipskich faraonów, który rządził od 1391 do 1353 roku p.n.e. - Wiele zagranicznych misji szukało tego miasta i nigdy go nie znalazło - przyznał Hawass w oświadczeniu. Słynny archeolog dodał też, że zbudowane na zachodnim brzegu Nilu miasto, było niegdyś największym ośrodkiem administracyjno-przemysłowym imperium faraonów.
Nowo odkryte miasto znajduje się na zachodnim brzegu Nilu w Luksorze (dawne Teby) pomiędzy świątynią Ramzesa III a posągami Amenhotepa III, zwanymi też Kolosy Memnona, które jako jedyne ostały się ze świątyni grobowej Amenhotepa III. Jak oświadczył Hawass, budowle miejskie ciągną się aż do Deir el-Medina, wioski rzemieślników, którzy pracowali przy grobowcach faraonów w Dolinie Królów.
Wiele z odkopanych budynków ma stosunkowo nienaruszone ściany, a we wnętrzu niektórych znaleziono cenne artefakty. Jednak badacze dopiero naruszyli powierzchnię rozległego stanowiska archeologicznego i trudno jest w tej chwili powiedzieć, jakie sekrety ujawni. Z pewnością odkrycie ma duże znaczenie. - Nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości. To naprawdę fenomenalne odkrycie. Coś jak egipska wersja Pompejów - powiedziała Salima Ikram z Uniwersytetu Amerykańskiego w Kairze.
Archeolodzy biorący udział w wykopaliskach nazwali odkryte miasto Aten, a w opublikowanym oświadczeniu określili je mianem „zaginionego złotego miasta Luksoru”. Nazwa Aten nawiązuje do boga Atena, nazywanego także Atonem, który w czasach Amenhotepa III był uznawany za stwórcę i utożsamiany z emanacją boga słońca – Re.
Uważa się, że w ostatnich latach Amenhotep III rządził u boku swojego syna, Echnatona. Kilka lat po śmierci ojca, Echnaton, który rządził w latach 1353–1336 p.n.e., zerwał ze wszystkim, za czym opowiadał się nieżyjący już władca. Podczas swoich 17-letnich rządów wywrócił do góry nogami kulturę egipską, porzucając cały tradycyjny egipski panteon bóstw z wyjątkiem jednego, boga słońca Atona.
Faraon Echnaton zbudował dla siebie nowe miasto znane obecnie pod nazwą Amarna, w którym rządził Egiptem wraz ze swoją żoną Nefertiti. Po jego śmierci jego syn Tutanchamon został władcą Egiptu i odwrócił się od kontrowersyjnej spuścizny ojca. Ale dlaczego Echnaton porzucił Teby, które były stolicą starożytnego Egiptu przez ponad 150 lat? Odpowiedź może leżeć w odkrytym właśnie starożytnym mieście.
Wykopaliska, choć są obecnie na wczesnym etapie, to już ujawniły wiele cennych znalezisk archeologicznych, takich jak biżuteria, kolorowa, bogato zdobiona ceramika, amulety ze skarabeuszami i cegły mułowe z pieczęciami Amenhotepa III. Mury niektórych budynków zachowały w dobrym stanie i sięgają nawet trzech metrów, a samo miasto, jak powiedział Hawass, „zachowało się nietknięte przez tysiące lat, pozostawione przez starożytnych mieszkańców, jakby to było wczoraj”.
Fot. Ministry of Tourism and Antiquities
Fot. Ministry of Tourism and Antiquities
Fot. Ministry of Tourism and Antiquities
- Odkrycie tego zaginionego miasta jest jednym z najważniejszych odkryć archeologicznych od czasu odkrycia grobowca Tutanchamona - powiedziała Betsy Brian, profesor egiptologii na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w Baltimore w USA. - Odkrycie da nam rzadki wgląd w życie starożytnych Egipcjan w czasach, gdy imperium było najbogatsze – dodała.
Naukowcy zidentyfikowali też przeznaczenie kilku dzielnic starożytnego miasta. Jeden z południowych obszarów wykopalisk wydaje się być dzielnicą magazynową, wykorzystywaną do produkcji i przechowywania artykułów spożywczych. Inna z części zaginionego miasta była prawdopodobnie dzielnicą mieszkalną i administracyjną. W jeszcze innej produkowano cegły oraz biżuterię.
Świadczą o tym przedmioty znajdywane na tych obszarach, jak chociażby formy odlewnicze, które sugerują istnienie w tym miejscu zakładów do produkcji cegieł czy biżuterii. Znaleziono także pozostałości pieca, który zdaniem badaczy wskazuje na piekarnię oraz narzędzia używane w warsztatach związanych z produkcją metalu i szkła. Archeolodzy odkopali też budynki, które wydają się związane z administracją, a nawet cmentarz z wykutymi w skale grobowcami.
Jeden z obszarów miasta został otoczony zygzakowatym murem. Do środka prowadzi tylko jedno wejście, a wewnątrz archeolodzy znaleźli nieco większe od pozostałych budynki. Jedno wejście umożliwia dokładną kontrolę osób dopuszczanych do tego obszaru, co sugeruje, że był to obszar chroniony, prawdopodobnie dzielnica pałacowa.
Chociaż wielkość pradawnego miasta nie została jeszcze określona, to znana jest data jego istnienia. Jedno ze znalezionych naczyń zostało pokryte hieroglifami, które wskazują, że było niegdyś wypełnione gotowanym mięsem. Cała inskrypcja głosi: „Rok 37, przygotowane mięso na trzeci festiwal Heb Sed z rzeźni Kha, wykonane przez rzeźnika Iuwy”. Naczynie zostało opatrzone datą 37, co odpowiada okresowi panowania Amenhotepa III. Zresztą skarabeusze, cegły oraz inne naczynia noszą królewską pieczęć Amenhotepa III.
To dopiero początek wykopalisk. Z czasem zapewne usłyszymy o kolejnych fascynujących odkryciach. Archeolodzy duże nadzieje wiążą z grobowcami, które mogły zachować się nietknięte przez rabusiów.
Źródło: BBC, National Geographic, fot. Ministry of Tourism and Antiquities
