Grupa naukowców przeanalizowała osiem lat nagrań pieśni humbaków i odkryła, że śpiewy te mają w swojej strukturze wzorce statystyczne, które są zadziwiająco podobne do tych występujących w języku ludzkim.
Język od dawna uważany jest za cechę charakterystyczną wyłącznie dla człowieka, z cechami, które odróżniają go od sposobów komunikacji wszystkich innych gatunków. Jednak w badaniach, które ukazały się na łamach „Science” (DOI: 10.1126/science.adq7055) naukowcy odkryli w śpiewie humbaka (Megaptera novaeangliae) tę samą regułę statystyczną, która jest cechą charakterystyczną języka ludzkiego.
Pieśni wielorybów
Niektóre zwierzęta wydają swoje wokalizacje instynktownie – chociażby psy nie muszą uczyć się szczekania. Ale podobnie jak język ludzki, śpiew humbaków jest przekazywany kulturowo. Na przykład samce humbaków uczą się od innych samców pieśni, które, jak uważają badacze, służą do przyciągania partnerek. Podobnie jak język, pieśni humbaków mają wzorce i strukturę. Te poszczególne elementy, jak pojedyncze chrząknięcia, czy dźwięki podobne do klikania, łączą się, tworząc frazy, połączone w jeszcze większe struktury, które tworzą pieśń, a te mogą trwać nawet i po 30 minut. Pieśni nieustannie ewoluują, a nowe elementy pojawiają się i rozprzestrzeniają w populacji, aż stara pieśń zostanie całkowicie zastąpiona nową.
Śpiew humbaka jest przykładem złożonego, przekazywanego kulturowo zachowania, ale do tej pory istniało niewiele dowodów na to, że ma on strukturę podobną do języka. Język ludzki, który jest również przekazywany kulturowo, ma powtarzające się części, których częstotliwość używania podąża za określonym wzorcem. Wszystkie znane języki ludzkie wykazują ten sam wzór: najczęściej używane słowo w języku jest dwa razy częściej używane niż drugie takie słowo, trzy razy częściej niż trzecie i tak dalej. Jest to znane jako prawo Zipfa.
Na przykład najczęstsze słowo w języku angielskim („the”) pojawia się dwa razy częściej niż drugie najczęstsze słowo („of”) i tak dalej. Uważa się, że ten statystyczny wzór ułatwia naukę języka i może wynikać z tego, że język przekazujemy z pokolenia na pokolenie. W niedawnych badaniach grupa naukowców z Uniwersytetu Hebrajskiego, Uniwersytetu St Andrews i z Uniwersytetu Edynburskiego, we współpracy z badaczami z innych instytucji, wykorzystała metody zwykle stosowane do badania niemowląt do analizy pieśni wielorybów. Uczeni znaleźli w nich te same struktury statystyczne, które występują we wszystkich językach ludzkich.
Gaworzenie małych dzieci
Niemowlęta, podczas nauki języka, muszą najpierw ustalić, gdzie są granice słów. Uczą się rozróżniać poszczególne słowa, wykrywając wzorce statystyczne. – Mowa jest ciągła i nie ma przerw między słowami, więc niemowlęta muszą odkrywać granice słów. Aby to zrobić, wykorzystują informacje statystyczne niskiego poziomu – dźwięki mają większe prawdopodobieństwo występowania razem, jeśli są częścią tego samego słowa. Niemowlęta wykorzystują te spadki prawdopodobieństwa, że jeden dźwięk następuje po drugim, aby odkryć granice słów – przyznał Inbal Arnon z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie.
Naukowcy wykorzystali spostrzeżenia dotyczących tego, jak niemowlęta odkrywają słowa w mowie i zastosowali je do analizy pieśni wielorybów. Łącznie zbadali tak osiem lat nagrań pieśni wielorybów z okolic Nowej Kaledonii. Okazało się, że zarówno język ludzki, jak i pieśni wielorybów mają statystycznie spójne części.
– Wykorzystanie metod i spostrzeżeń dotyczących tego, jak niemowlęta uczą się języka, pozwoliło nam odkryć wcześniej niewykrytą strukturę w śpiewie wielorybów. Ta praca pokazuje, jak uczenie się i przekaz kulturowy mogą kształtować strukturę systemów komunikacyjnych. Możemy znaleźć podobną strukturę statystyczną wszędzie tam, gdzie złożone sekwencyjne zachowanie jest przekazywane kulturowo – zaznaczył Arnon.
Język wielorybów?
Uczeni odkryli, że śpiew wielorybów wykazywał te same kluczowe właściwości statystyczne, które występują we wszystkich znanych językach ludzkich. Badacze wykryli powtarzające się części, których częstotliwość ściśle odpowiadała określonemu rozkładowi, którego wcześniej nie obserwowano u żadnego innego gatunku niż człowiek.
Jednak naukowcy podkreślają, że ten statystyczny wzorzec nie prowadzi do wniosku, że śpiew wielorybów jest językiem, który przekazuje znaczenie. – Ujawnienie tych struktur w śpiewie wielorybów było nieoczekiwane i sugeruje, że to zachowanie kulturowe zawiera kluczowy wgląd w ewolucję złożonej komunikacji w królestwie zwierząt. Śpiew wielorybów nie jest językiem, nie ma znaczenia semantycznego. Może bardziej przypominać muzykę ludzką, która również ma te struktury statystyczne, ale nie ma znaczenia ekspresyjnego występującego w języku. Czy jednostki wykryte przez nas za pomocą metody inspirowanej badaniami nad niemowlętami są istotne dla samych wielorybów, pozostaje otwartym pytaniem – powiedziała Ellen Garland z University of St Andrews.
– Patrząc poza sposób, w jaki język jest używany do wyrażania znaczenia, powinniśmy rozważyć, w jaki sposób język jest przyswajany i przekazywany kulturowo przez wiele pokoleń. Te odkrycia podważają długo utrzymywane założenia dotyczące wyjątkowości języka ludzkiego, odkrywając głębokie podobieństwa między ewolucyjnie odległymi gatunkami – ocenił Simon Kirby z Uniwersytetu Edynburskiego.
Źródło: Hebrew University of Jerusalem, The conversation, New Scientist, fot. Sharp Photography/ Wikimedia Commons/ CC BY-SA 4.0
