Skamieniałe zęby znalezione w latach 70. na terenie dzisiejszej Bułgarii należą do nieznanego bliskiego krewnego współczesnej pandy wielkiej – wynika z nowych badań. Jak uważają naukowcy, gatunek ten przemierzał Europę około sześć milionów lat temu i był prawdopodobnie ostatnią z pand europejskich. Starożytne pandy zniknęły ze Starego Kontynentu prawdopodobnie z powodu zmian klimatycznych.
Para skamieniałych zębów została znaleziona w północno-zachodniej Bułgarii w latach 70. Od tamtego czasu okazy te znajdowały się w magazynie w Bułgarskim Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Sofii. Zęby nigdy nie zostały właściwie skatalogowane, dlatego przez te wszystkie lata pozostawały nietknięte. Ale niedawno pracownicy muzeum natknęli się na nie i postanowili je dokładniej zbadać.
Po analizie zębów okazało się, że należały do nieznanego wcześniej gatunku starożytnej pandy europejskiej. Nowo odkryty gatunek, który jest bliskim krewnym współczesnych pand wielkich, wędrował po Europie około sześć milionów lat temu i był prawdopodobnie ostatnią z pand europejskich.
Wyniki i opis badań ukazał się na łamach pisma „Journal of Vertebrate Paleontology” (DOI: 10.1080/02724634.2021.2054718).
Ostatnia europejska panda
Badane zęby to górny kieł i górny łamacz. Nie przypominały one żadnych zębów innych gatunków pand zidentyfikowanych wcześniej w Europie. Większość gatunków pand europejskich miała mniejsze zęby niż współczesne pandy wielkie (Ailuropoda melanoleuca), co oznacza, że były prawdopodobnie znacznie mniejsze niż ich współcześni kuzyni. Ale nowy gatunek, który nazwano Agriarctos nikolovi, miał znacznie większe zęby niż zwykle u pand europejskich, więc najprawdopodobniej był podobny rozmiarem do dzisiejszych pand wielkich.
Zęby liczą sobie około sześciu milionów lat. Są znacznie młodsze niż inne skamieniałości pand europejskich, z których niektóre pochodzą sprzed ponad 10 milionów lat, co sugeruje, że A. nikolovi był prawdopodobnie ostatnim gatunkiem pandy żyjącym na kontynencie europejskim. Autorzy publikacji twierdzą, że jest to obecnie ostatnia znana i „najbardziej rozwinięta” europejska panda.
W przeciwieństwie do dzisiejszego charakterystycznego czarno-białego niedźwiedzia, A. nikolovi nie opierał swojej diety na bambusie. – Chociaż nie jest bezpośrednim przodkiem współczesnej pandy wielkiej, jest jej bliskim krewnym – wyjaśnia profesor Nikołaj Spassow. – To odkrycie pokazuje, jak mało wciąż wiemy o starożytnej przyrodzie. Pokazuje również, że historyczne odkrycia w paleontologii mogą prowadzić do nieoczekiwanych rezultatów, nawet dzisiaj – dodaje.
Nowo odkryty gatunek został nazwany na cześć paleontologa Iwana Nikolowa, który jako pierwszy zbadał i skatalogował znaleziska.
Starożytna panda podobna rozmiarami do pandy wielkiej
Złoża węgla, gdzie znaleziono zęby, które nadały im nieco poczerniały odcień, sugerują, że ta pradawna panda zamieszkiwała zalesione, bagniste regiony. Naukowcy sądzą, że gatunek ten przede wszystkim odżywiał się roślinami i nie tak twardymi jak bambus. Zęby nie wydają się wystarczająco mocne, by zmiażdżyć zdrewniałe łodygi.
Dzielenie się swoim środowiskiem z dużymi drapieżnikami prawdopodobnie doprowadziło tę linię pand do wegetarianizmu. – Prawdopodobna konkurencja z innymi gatunkami, zwłaszcza drapieżnikami i prawdopodobnie innymi niedźwiedziami, wyjaśnia bliższą specjalizację pand w stosunku do pokarmu roślinnego w wilgotnych warunkach leśnych – mówi Spassow.
Jak uważają uczeni, zęby A. nikolovi, mimo że były zbyt delikatne, by nieustannie radzić sobie ze zdrewniałymi łodygami roślin, to prawdopodobnie zapewniały wystarczającą ochronę przed drapieżnikami. Ponadto kły są porównywalne pod względem wielkości do kłów współczesnych pand wielkich, co sugeruje, że należały do podobnej wielkości zwierzęcia.
Zmiany klimatu
Autorzy sugerują, że A. nikolovi mógł wyginąć w wyniku zmiany klimatycznych. – Pandy wielkie to bardzo wyspecjalizowana grupa niedźwiedzi. Nawet jeśli A. nikolovi nie był tak wyspecjalizowany w siedliskach i pożywieniu jak współczesna panda wielka, pradawne pandy znajdywane w zapisie kopalnym były wystarczająco wyspecjalizowane, a ich ewolucja była związana z wilgotnymi, zalesionymi siedliskami. Jest prawdopodobne, że zmiany klimatyczne pod koniec miocenu w południowej Europie, prowadzące do wysychanie wielu ekosystemów, miały negatywny wpływ na istnienie ostatniej pandy europejskiej – wyjaśnia Spassow.
W wyniku zmian klimatu bagniste lasy, które były domem starożytnych pand, prawdopodobnie stały się znacznie bardziej suche i cieplejsze, co utrudniło wzrost roślin i zagłodziło pandy – uważają badacze.
Pandy wielkie i ich kuzyni niegdyś występowały w całej Europie oraz w Azji. Zespół badaczy nie jest jednak pewny, jak dokładnie A. nikolovi i inne wymarłe pandy europejskie są spokrewnione z pandami wielkimi i starożytnymi pandami azjatyckimi. Obecnie nie jest jasne, czy pandy pochodziły z Azji i emigrowały do Europy, czy odwrotnie. Naukowcy podejrzewają jednak, że europejskie pochodzenie pand jest bardziej prawdopodobne, ponieważ dowody kopalne wskazują, że najstarszych przedstawicieli tej grupy niedźwiedzi znaleziono w Europie. Sugeruje to, że grupa ta mogła rozwinąć się w Europie, a następnie udać się do Azji, gdzie dała początek przodkom współczesnej pandy wielkiej.
Źródło: Taylor & Francis group, fot. Velizar Simeonovski, Chicago