Malowidła naskalne odkryte w Indonezji pokazują, że starożytni artyści mieli bogatą wyobraźnię. Odkryty niedawno rysunek, namalowany 44 tys. lat temu, przedstawia scenę polowania na świnie i bawoły, w której uczestniczą postacie wyglądające na pół ludzi pół zwierzęta. Naukowcy twierdzą, że świadczy to o zdolności pradawnych artystów do wyobrażania sobie rzeczy, które nie istnieją w rzeczywistości.
Naukowcy sugerują, że malowidło jest najstarszą snutą przez człowieka opowieścią. Historią polowania opowiedzianą czerwono-brązowym pigmentem na ścianach jaskini, w której uczestniczą ludzkie postacie posiadające cechy zwierzęce.
Scena polowania została odkryta w 2017 roku w jaskini Leang Bulu'Sipong 4 na indonezyjskiej wyspie Celebes, znanej też jako Sulawesi. Naukowcy oszacowali, że dzieło ma co najmniej 44 tys. lat, co oznacza, że zostało wykonane znacznie wcześniej niż słynne malowidła naskalne znalezione w Europie.
Malowidła naskalne
Rysunek ma 4,5 metra szerokości i został wykonany czerwono-brązowym pigmentem. Przedstawia pół-ludzkich myśliwych polujących na lokalne gatunki zwierząt. – Nigdy wcześniej nie widziałem czegoś takiego. To znaczy, widzieliśmy setki przykładów sztuki naskalnej w tym regionie, ale nigdy nie widzieliśmy niczego takiego jak ta scena łowiecka – powiedział Adam Brumm, archeolog z Griffith University w Brisbane w Australii, którego zespół opisał odkrycie na łamach pisma „Nature”.
Naukowcy komentujący publikację przyznali, że odkrycie jest ważne, bo obrazy zwierząt i pół-ludzi są również jednymi z najstarszych przykładów sztuki figuratywnej. Sztuka figuratywna, pokazująca zwierzęta lub ludzi w ich naturalnych kształtach, lub zbliżonych do naturalnych, jest jedną z najważniejszych innowacji we wczesnej kulturze ludzkiej.
Do niedawna przypuszczano, że tego typu sztuka narodziła się w Europie, o czym świadczyły malowidła naskalne z jaskini Lascaux we Francji czy z podobnych stanowisk w Hiszpanii. Jednak w ubiegłym roku na Borneo odkryto rysunki ludzi i zwierząt sprzed 40 tys. lat. Znalezisko z Indonezji jest kolejnym, które pokazuje, że to nie w Europie powstały najstarsze działa sztuki figuratywnej.
Najstarsza opowiedziana przez ludzi historia
Rysunek wydaje się przedstawiać dzikie świnie żyjące na Sulawesi i gatunek małego bawołu zwanego anoa. Obok nich znajdują się postacie myśliwych, które wyglądają na ludzi, ale mają także cechy zwierząt, takie jak ogony czy zwierzęce pyski. W jednej z części malowidła anoa jest otoczone przez kilka postaci trzymających włócznie i prawdopodobnie liny.
Autorzy publikacji w „Nature” przekonują, że to najstarsza opowieść człowieka, choć nie wszyscy badacze się z tym zgadzają. Prawdopodobne jest, że malowidło nie reprezentuje pojedynczej sceny lub historii. Może to być seria obrazów namalowanych w ciągu być może setek lat.
Badacze twierdzą, że przedstawienie postaci ludzkich z cechami zwierzęcymi sugeruje, że pradawni artyści mieli zdolność wyobrażania sobie rzeczy, które nie istnieją w świecie przyrody. – Nie wiemy, co to znaczy, ale wydaje się, że polowanie mogło mieć mitologiczne lub nadprzyrodzone konotacje – ocenił Brumm.
– Ludzie na rysunku, nie są w pełni ludźmi – jeden ma ogon, a inni mogą mieć głowy ptaka lub coś w tym rodzaju – powiedział Maxime Aubert z Griffith University. – Myślę, że to prawdopodobnie coś, co tak naprawdę nie istniało. Może to część mitycznego stworzenia.… Nie wiemy. Ale to jedna z możliwości – dodał.
W Europie najstarszym przykładem przedstawień teriantropii, czyli przeobrażenia się człowieka w postać o cechach zwierzęcych, jest postać pół-lwa pół-człowieka wykonana z kości słoniowej i znaleziona w Niemczech. Naukowcy oszacowali, że ma ona około 40 tys. lat – choć niektórzy sugerują, że może być znacznie młodsza. Znane też jest przedstawienie człowieka z głową ptaka z jaskini Lascaux.
Aby ustalić wiek powstania sceny polowania, badacze przeanalizowali kalcytowy nalot, który nagromadził się na obrazie. To tzw. metoda uranowo-torowa, która wykorzystuje właściwości pierwiastków promieniotwórczych. W nalocie kalcytowym znajdują się niewielkie ilości uranu. Uran rozpada się na tor i protaktyn. Ta metoda datowania opiera na tempie rozpadu izotopów uranu i toru, które jest znane naukowcom. Badając stosunek uranu do toru w nalocie na obrazie, naukowcy ustalili, że kalcyt na przedstawieniu jednej ze świń zaczął powstawać co najmniej 43 900 lat temu. Z kolei nalot na przedstawieniu dwóch anoa jest starszy niż 40 900 lat.
Datowanie dało naukowcom wskazówki na temat początków sztuki figuratywnej. – Od zawsze zakładano, że tradycja malarstwa figuratywnego zrodziła się w Europie – wyjaśnił Alistair Pike, archeolog z University of Southampton w Wielkiej Brytanii. – Jednak to znalezisko pokazuje, że tradycja ta wcale nie ma swoich początków w Europie – dodał.
Pike zauważył jednak, że badacze datowali tylko fragmenty obrazu przedstawiające zwierzęta, więc możliwe jest, że przedstawienia ludzi o cechach zwierzęcych zostały dodane później. Aubert przyznał, że zespół nie znalazł próbek kalcytu nad postaciami myśliwych, ale według niego wszystkie figury zostały namalowane w tym samym czasie. Przyznał, że mają podobny kolor i są podobnie zwietrzałe, zresztą jak cała inna sztuka naskalna z tego regionu.
Źródło: Nature, fot. Ratno Sardi
