Sposoby komunikowania się zwierząt między sobą są prymitywne w porównaniu ze złożonością języka ludzi. Badacze do dziś nie są pewni, w jaki sposób wyewoluował ludzki język, ale nowe odkrycia mogą rzucić więcej światła na to zagadnienie. Niemieccy uczeni odkryli, że szympansy mają bardzo złożony system komunikacji, polegający na dziesiątkach różnych odgłosów i wokalizacji. Co więcej, odgłosy te wydają się występować w sposób przewidywalny w określonych miejscach danej sekwencji.
Naukowcy nagrali tysiące odgłosów dzikich szympansów w Parku Narodowym Taï na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Stwierdzili, że zwierzęta te wydawały setki różnych sekwencji wokalnych zawierających do dziesięciu różnych typów nawoływań. Kolejność wywołań w tych sekwencjach była zgodna z pewnymi zasadami, a nawoływania były powiązane ze sobą w sposób uporządkowany. Naukowcy zastanawiają się, czy szympansy używają tych sekwencji do komunikowania szerszego zakresu znaczeń w swoim złożonym środowisku społecznym.
Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie „Communications Biology” (DOI: 10.1038/s42003-022-03350-8).
Ewolucyjne początki języka
Ludzie są jedynym gatunkiem na Ziemi, który posługuje się językiem. Czynimy to, łącząc dźwięki w słowa, a słowa w hierarchicznie uporządkowane zdania. Pytanie, skąd wzięła się ta niezwykła zdolność, wciąż pozostaje bez odpowiedzi. Aby prześledzić ewolucyjne początki ludzkiego języka, badacze często stosują podejście, w którym porównują możliwości wytwarzania głosu u innych zwierząt, zwłaszcza naczelnych, z tymi możliwościami u ludzi.
W przeciwieństwie do ludzi, naczelne często używają pojedynczych sygnałów i rzadko łączą je ze sobą, tworząc sekwencje wokalne. W związku z tym komunikacja wokalna u naczelnych wydaje się znacznie mniej złożona niż komunikacja ludzka. Złożoność ludzkiego języka nie wynika jednak z liczby dźwięków, których używamy podczas mówienia (w większości języków jest to zazwyczaj poniżej 50 różnych dźwięków), ale ze sposobu, w jaki łączymy dźwięki tworząc słowa, a następnie hierarchicznie łączymy te słowa w zdania, aby wyrazić nieskończoną liczbę znaczeń.
Dotychczas wykazano, że naczelne używają do porozumiewania się do 38 różnych zawołań, ale rzadko łączą je ze sobą. Jednak do tej pory nie były one szczegółowo analizowane, dlatego możemy nie mieć pełnego obrazu struktury i różnorodności sekwencji głosowych wydawanych przez naczelne.
Nawoływania szympansów
W nowych badaniach naukowcy zarejestrowali tysiące odgłosów wydawanych przez członków trzech grup dzikich szympansów w Parku Narodowym Taï na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Zidentyfikowali 12 różnych typów zawołań i ocenili, w jaki sposób szympansy łączą je w sekwencje wokalne.
– Obserwacja zwierząt w ich naturalnym środowisku społecznym i ekologicznym ujawnia nieodkrytą wcześniej złożoność sposobów komunikacji – mówi współautor pracy Cédric Girard-Buttoz.
– Składnia jest cechą charakterystyczną ludzkiego języka i aby wyjaśnić pochodzenie tej ludzkiej umiejętności, ważne jest, aby zrozumieć, jak zbudowane są odgłosy ssaków naczelnych – dodaje Emiliano Zaccarella, inny z autorów badania.
Małpi „język”
Badanie pokazuje, że szympansy komunikują się ze sobą za pomocą setek różnych sekwencji, łącząc w całym repertuarze do dziesięciu rodzajów nawoływań. Jest to pierwsza dokumentacja tak dużej różnorodności produkcji wokalnej u naczelnych. Co więcej, badacze wykazali, że nawoływania – w połączeniu z określonymi innymi nawoływaniami – występowały w sposób przewidywalny w określonych miejscach sekwencji.
– Nasze odkrycia wskazują, że system komunikacji wokalnej u szympansów jest znacznie bardziej złożony i ustrukturyzowany, niż wcześniej sądzono – mówi współautorka pracy, Tatiana Bortolato, która nagrywała odgłosy szympansów.
– Jest to pierwsze badanie w ramach większego projektu. Analizując złożoność sekwencji wokalnych dzikich szympansów, gatunku tak złożonego społecznie jak ludzie, spodziewamy się, że uda nam się uzyskać nowy wgląd w zrozumienie, skąd pochodzimy i jak rozwinął się nasz wyjątkowy język – podkreśla inna współautorka Catherine Crockford.
Naukowcy będą teraz sprawdzać co oznaczają te złożone i ustrukturyzowane sekwencje głosowe i czy pozwalają one szympansom na zwiększenie zakresu tematów, na które mogą „dyskutować”.
Badania przeprowadzili naukowcy z Max Planck Institutes for Evolutionary Anthropology (MPI-EVA) i Cognitive and Brain Sciences (MPI-CBS) w Lipsku oraz z CNRS Institute for Cognitive Sciences w Lyonie.
Źródło: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, fot. Marc Dalmulder/ Flickr/ CC BY 2.0