W starożytnym grobie w pobliżu Tyrifjorden we wschodniej Norwegii jesienią 2021 roku odkryto kamień runiczny z inskrypcjami sprzed 2000 lat. Archeolodzy uważają, że jest to najstarszy tego typu artefakt, jaki kiedykolwiek znaleziono i może on rzucić nieco więcej światła na rozwój i użycie pisma runicznego w pradawnej Skandynawii.
Znaleziony w dwa lata temu kwadratowy blok brązowawego piaskowca o wymiarach około 30 na 30 cm jest prawdopodobnie najstarszym kamieniem runicznym na świecie. Wyrzeźbione na nim inskrypcje na pierwszy rzut oka wyglądają jak jakieś bazgroły, jednak mogą one być najwcześniejszym przykładem słów zapisanych w Skandynawii.
Tak zwane kamienie runiczne, na których znajdujemy tego typu pismo zwykle towarzyszą miejscom pochówków, szczególnie tych z czasów wikingów. Pismo runiczne jest najstarszym pismem, najstarszym alfabetem, jaki był znany na obszarze Skandynawii. Natomiast wspomniane na wstępie niezwykłe odkrycie zostało dokonane przez norweskich archeologów. Szacuje się, że znaleziony przez nich kamień runiczny został zapisany około 2000 lat temu.
Jeżeli zostałoby to potwierdzone, oznaczałoby to, że dotychczasowy rekord w tej dziedzinie zostałby pobity aż o kilka wieków. Jak do tej pory sądzono bowiem, że pierwsze tego typu kamienie zaczęły się pojawiać na terenie Norwegii i Szwecji w latach 300 lub 400 naszej ery. Okazuje się jednak, że mogły one powstawać znacznie wcześniej, niż świat nauki w ogóle brał to pod uwagę.
Kamień, na którym wyryte zostały runy to brązowy piaskowiec. Kształtem jest on zbliżony do kwadratu o wymiarach 30 na 30 centymetrów. Został on znaleziony jeszcze w 2021 roku, natomiast dopiero niedawno naukowcy pochwalili się tym niezwykłym odkryciem. Prace archeologiczne, które doprowadziły do jego odnalezienia prowadzone były w Tyrifjorden, na północny zachód od Oslo. Były one związane z planami poprowadzenia linii kolejowej. W miejscu tym pod koniec 2021 roku natrafiono na pamiętający czasy starożytne grobowiec.
Datowanie metodą węglową znalezionych w nim kości oraz drewna pozwala oszacować moment wyrycia napisu na kamieniu runicznym na okres od 1 do 250 roku naszej ery. Twierdzą tak eksperci z Muzeum Historii Kulturowej w Oslo. Ci sami eksperci stwierdzają jednocześnie, że tego typu odkrycie to wręcz „marzenie runologów”. Wszyscy podkreślają bowiem, że znalezisko to jest wyjątkowe, chociaż jego pochodzenie wciąż pozostaje nieznane.
Naukowcom udało się przełożyć znajdującą się na kamieniu inskrypcję na język łaciński. Problem jednak w tym, że zapisana inskrypcja wydaje się być pozbawiona sensu, ponieważ uzyskane w ten sposób słowo brzmi: „Idiberug”. Naukowcy spekulują, że napis ten mógł w jakiś sposób odnosić się do osoby, która została pochowana w odkrytym grobie. Być może jest to imię pochowanej osoby.
Źródło: Museum of Cultural History/ University of Oslo, fot. Alexis Pantos/KHM, UiO
