Wszystkie mumie królewskie znalezione w XIX i XX wieku już dawno zostały otwarte. Z jednym wyjątkiem. Egiptolodzy nigdy nie odważyli się otworzyć mumii faraona Amenhotepa I. Nie z powodu jakiejś mitycznej klątwy, ale dlatego, że jest ona doskonale zawinięta, pięknie ozdobiona, a twarz i szyję pokrywa wykwintna, realistyczna maska z kolorowymi kamieniami.
Badacze z Egiptu postanowili jednak poznać tajemnice Amenhotepa I dzięki najnowocześniejszej technice. Użyli trójwymiarowej tomografii komputerowej, aby cyfrowo „rozpakować” tę królewską mumię i zbadać jej zawartość.
Mumia Amenhotepa została otwarta po raz pierwszy od trzech tysiącleci. Poprzednim razem miało to miejsce w XI wieku p.n.e., ponad cztery wieki po oryginalnej mumifikacji i pochówku. Hieroglify opisują, jak po latach kapłani odrestaurowali i ponownie pochowali królewskie mumie z bardziej starożytnych czasów, aby naprawić szkody wyrządzone przez rabusiów grobów.
Rezultaty badań przedstawiono w czasopiśmie „Frontiers in Medicine”. (DOI: 10.3389/fmed.2021.778498).
Wyjątkowa okazja
– Fakt, że mumia Amenhotepa I nigdy nie była otwierana w czasach nowożytnych, dał nam wyjątkową okazję. Mogliśmy zbadać nie tylko jak pierwotnie wyglądała mumifikacja, ale też jak potraktowano mumię w trakcie starożytnej restauracji i ponownego pochówku – mówi główna autorka badań prof. Sahar Saleem, radiolog z Wydziału Medycyny Uniwersytetu Kairskiego.
– Dzięki technologiom cyfrowym mogliśmy „rozpakować” mumię i poznać jej kolejne warstwy, w tym maskę na twarz, użyte bandaże i same szczątki. Mogliśmy zbadać tego dobrze zachowanego faraona w szczegółach, to sytuacja bez precedensu – powiedziała Saleem.
Fot. S. Saleem and Z. Nuwass
– Dowiedzieliśmy się, że w chwili śmierci Amenhotep I miał około 35 lat. Mierzył około 169 cm wzrostu, był obrzezany i miał zęby w dobrym stanie. W bandażach znaleziono 30 amuletów i unikalny złoty pas z koralikami. Wydaje się, że Amenhotep I fizycznie przypominał swojego ojca: miał wąski podbródek, mały nos, kręcone włosy i łagodnie wystające górne zęby – opisuje prof. Saleem.
– Nie znaleźliśmy żadnych ran ani oszpecenia spowodowanego chorobą, które mogłyby wskazywać na przyczynę śmierci. Odkryliśmy za to liczne uszkodzenia, które powstały już po śmierci. Prawdopodobnie powstały one w wyniku działań rabusiów grobów. Wnętrzności faraona zostały usunięte przez pierwszych mumifikatorów, którzy pozostawili jednak mózg i serce – tłumaczy badaczka.
Uczeni obalają własną teorię
Mumia została odkryta w 1881 roku – pośród innych ponownie pochowanych mumii królewskich – na stanowisku archeologicznym Deir el Bahari w południowym Egipcie.
Imię Amenhotep oznacza „Amun jest zadowolony”. Amenhotep I był to drugi faraon z Egiptu z XVIII dynastii. Rządy objął po swoim ojcu Ahmose I, który wypędził najeźdźców Hyksosów i zjednoczył Egipt. Jego panowanie trwało od około 1525 do 1504 roku p.n.e. Był to swego rodzaju złoty wiek, państwo było zamożne i bezpieczne, prowadzono liczne prace budowlane i udane wyprawy wojenne do Libii i północnego Sudanu. Po swojej śmierci Amenhotep I i jego matka Ahmose-Nefertari byli czczeni jako bogowie.
Prof. Saleem oraz egiptolog dr Zahi Hawass spekulowali wcześniej, że głównym zamiarem restauratorów z XI wieku p.n.e. było ponowne wykorzystanie królewskiego wyposażenia grobu dla późniejszych faraonów. Jednak teraz badacze obalili swoją własną teorię.
– Pokazujemy, że przynajmniej w przypadku Amenhotepa I, kapłani z XXI dynastii z dbałością naprawili obrażenia zadane przez rabusiów i przywrócili mumię do dawnej świetności, zachowując wspaniałą biżuterię i amulety na swoim miejscu – mówi prof. Saleem.
Hawass i Saleem przebadali ponad 40 mumii królewskich z okresu Nowego Państwa w ramach projektu realizowanego od 2005 roku. Dwadzieścia dwie mumie królewskie, w tym Amenhotepa I, zostały przeniesione w kwietniu 2021 roku do nowego muzeum w Kairze.
– Nasza praca udowadnia, że obrazowanie za pomocą tomografu, może być z korzyścią stosowane w badaniach antropologicznych i archeologicznych mumii z różnych kultur i cywilizacji – podsumowują Saleem i Hawass.
Źródło: Frontiers, fot. S. Saleem and Z. Hawass
