Na północnych terenach Arabii Saudyjskiej znajdują się ogromne, prostokątne struktury sprzed 7000 lat, znane jako mustatile. Dotychczas stanowiły one dla naukowców zagadkę, bo nie było do końca wiadomo, jaką miały funkcję. Zespół archeologów opublikował właśnie wyniki niedawnych wykopalisk jednej z tych ogromnych budowli, ujawniając nieznane dotąd dowody wskazujące na to, że były one używane do celów rytualnych. Naukowcy rzucili też nieco światła na ceremonialne zwyczaje w pradawnej Arabii Saudyjskiej.
Od lat 70. ubiegłego wieku w Arabii Saudyjskiej odkrywano monumentalne kamienne konstrukcje znane jako mustatile. Jednak dopiero w 2017 roku podjęto pierwsze intensywne i systematyczne badania tych enigmatycznych zabytków, choć nie ustalono wtedy ich dokładnej funkcji. Niedawne wykopaliska w mieście Al Ula wykazały, że struktury te powstały najprawdopodobniej do celów rytualnych i składano w nich ofiary ze zwierząt.
Opis i rezultaty badań ukazały się na łamach pisma „PLOS One” (DOI: 10.1371/journal.pone.0281904).
Zbudowane około 7000 lat temu mustatile to prostokątne, niskościenne, kamienne konstrukcje o długości od 20 do nawet 600 metrów. Mustatil to arabskie słowo i oznacza „prostokąt”. O tych monumentach w dalszym ciągu wiemy bardzo mało, choć odkryto je po raz pierwszy w latach 70. XX wieku. Tajemnicze mustatile mogą być jednymi z najstarszych budowli monumentalnych na świecie. Obecnie znamy ponad 1600 tych struktur i znajdują się one głównie w północnej Arabii Saudyjskiej.
Obecnie mustatile są częściowo zakopane w piasku, ale powstawały, kiedy otoczenie w tych miejscach wyglądało zupełnie inaczej, niż w dniu dzisiejszym. Istniały tam wtedy nawet jeziora, a obecne piaszczyste tereny porastała trawa. Do czego jednak zamieszkującym przed tysiącami lat te okolice ludziom mogły być potrzebne mustatile?
Przy jednym z takich monumentów naukowcy natrafili na niezwykle bogaty zbiór zwierzęcych kości. W pobliżu natrafiono również na kości ludzkie, które należały do mężczyzny w wieku około 30 lat. Wniosek z odkrycia jest oczywisty. Miejsce to musiało służyć do składania ofiar. Jednak już wcześniej podejrzewano, że budowle te miały jakieś znaczenie rytualne lub kulturalne.
Melissa Kennedy z University of Western Australia w Perth wraz ze współpracownikami zasugerowała, że z pewnością ówcześni mieszkańcy tych terenów zauważyli, że klimat zaczyna się zmieniać, a zatem jest możliwe, że zaczęli składać ofiary np. z bydła, aby obłaskawić bogów. Jak dotąd ilość prac naukowych tak o samych mustatilach, jak i związanych z nimi wierzeniach była raczej skąpa. Dotychczas prace archeologiczne przeprowadzono tylko w okolicy 10 z nich. Zbadany ostatnio mustatil zlokalizowany jest około 55 kilometrów na wschód od starożytnego miasta Al-Ula. Jego długość to 140 metrów i jest zbudowany z miejscowego piaskowca.
Jak jednak mógł wyglądać sam rytuał? Badacze sądzą, że wyznawcy tego tajemniczego kultu wchodzili do mustatilu z jednej strony, by przejść na drugą, tzw. „głowę”, gdzie znajdował się święty kamień – betyl, który reprezentował bóstwo i mógł służyć do „komunikacji” z nim.
Dookoła świętego kamienia w zbadanym mustatilu znaleziono około 260 fragmentów zwierzęcych kości i rogów. W większości należały one do bydła domowego, aczkolwiek natrafiono również na należące do kóz czy gazeli.
Archeologowie przypuszczają, że zwierzęta były przyprowadzane na miejsce, a następnie zabijane. Wskazuje na to przede wszystkim kondycja odnalezionych rogów. Bogom ofiarowywane były właśnie rogi oraz górne części czaszek, natomiast pozostała część ciała zwierzęcia w międzyczasie mogła być zjadana przez wyznawców podczas rytualnej uczty. Dokładne ustalenie tych szczegółów jest jednak problematyczne, ponieważ nie udało się odnaleźć pozostałych należących do złożonych w ofierze zwierząt kości.
Natomiast na północ od „głowy” mustatilu natrafiono na komorę grobową mężczyzny w wieku 30 lub wczesnych 40 lat. Analiza jego szczątków wykazała, że cierpiał na zapalenie kości i stawów. Jednak co ciekawe został on tam pochowany aż 400 lat po tym, jak w mustatilu złożono w ofierze wspomniane zwierzęta. I jest to swego rodzaju reguła: w przypadku pochówków koło mustatilów groby są zawsze późniejsze.
Źródło: Live Science, fot. AAKSA and Royal Commission for AlUla
