Spersonalizowana szczepionka przeciwnowotworowa może pomóc w utrzymaniu pod kontrolą śmiertelnej formy nowotworu skóry. Preparat podany pacjentom z czerniakiem cztery lata temu „wyszkolił” układ odpornościowy, który od tamtego czasu utrzymuje chorobę w ryzach.
W przeciwieństwie do szczepionek, które zapobiegają chorobom, takim jak odra czy grypa, szczepionki przeciwnowotworowe są formą immunoterapii, która niszczy już istniejące komórki rakowe. Szczepionki „trenują” komórki odpornościowe, zwane limfocytami T, aby lepiej rozpoznawały raka i niszczyły go, oszczędzając przy tym zdrowe komórki organizmu.
Nowa, eksperymentalna szczepionka działa poprzez „szkolenie” limfocytów T tak, aby „zauważyły” one specyficzne białka na komórkach czerniaka. W badaniu opublikowanym w „Nature Medicine” naukowcy odkryli, że komórki T nadal "pamiętają" te białka przez co najmniej cztery lata po szczepieniu - a z czasem nawet uczą się rozpoznawać więcej białek związanych z czerniakiem.
- Jedynym sposobem, w jaki mogło do tego dojść, jest rzeczywiste zabicie komórek nowotworowych. I przypuszczalnie to właśnie komórki T „wyszkolone” przez szczepionkę dokonały tego zabójstwa – mówi autorka badania dr Catherine Wu z Dana-Farber Cancer Institute i Harvard Medical School w Bostonie. - Dzieje się tak, bo po śmierci komórki nowotworowe rozpadają się, a limfocyty T wkraczają do akcji i „badają” te szczątki, zachowując informacje do wykorzystania w przyszłości - mówi Wu.
Chociaż wyniki są obiecujące, nowe badanie obejmowało tylko ośmiu pacjentów. Potrzeba znacznie większej próby, aby dokładnie określić, jak skuteczna jest szczepionka – podkreśla Wu. Jak na razie dane wskazują, że szczepionka wywołuje trwałą odpowiedź immunologiczną i może pomóc utrzymać raka pod kontrolą, zwłaszcza w połączeniu z innymi immunoterapiami – przekonują badacze.
Badanie objęło pacjentów z zaawansowanym czerniakiem, którzy wcześniej przeszli operacje wycięcia nowotworu. Naukowcy pobrali próbki usuniętych guzów pacjentów i wykorzystali je do stworzenia spersonalizowanych szczepionek.
- To nie jest proste branie czegoś z „półki”, ale pobieranie informacji bezpośrednio z guza pacjenta w celu wytworzenia spersonalizowanego składu szczepionki - mówi Wu. Badając RNA z wnętrza komórek rakowych, zespół był w stanie przewidzieć, które unikalne białka będą tworzyły nowotwór w przyszłości. Podobne białka działają jak czerwona flaga dla układu odpornościowego.
Ostateczne szczepionki zawierały segmenty białek, dzięki czemu komórki odpornościowe pacjentów mogły nauczyć się, jak one wyglądają i namierzyć potem nowotwór.
Każdy z ośmiu uczestników otrzymał swoją spersonalizowaną szczepionkę około 4 miesiące po operacji, a zespół zbierał dane dotyczące bezpieczeństwa nowego leku przez kilka lat po zabiegu. Autorzy zauważyli, że zaszczepieni pacjenci doświadczyli jedynie łagodnych skutków ubocznych, takich jak zmęczenie i objawy grypopodobne.
- To, co jest naprawdę uderzające, to trwałość odpowiedzi immunologicznej – mówi jeden z autorów badań dr Patrick Ott, onkolog z Dana-Farber Cancer Institute, Harvard Medical School i Broad Institute. - U wszystkich pacjentów zaobserwowano trwałą odpowiedź immunologiczną po kilku latach od podania szczepionki – dodaje.
Pod koniec 4-letniego okresu obserwacji, wszyscy poddani badaniu pacjenci żyli, a sześciu z ośmiu nie wykazywało żadnych oznak aktywnej choroby. Niektórzy z badanych doświadczyli nawrotu nowotworu wcześniej i otrzymali dodatkowe leczenie.
- Od początku uważaliśmy szczepionki za bardzo ważną terapię wspomagającą, która może być stosowana w połączeniu z innymi silnymi środkami – mówi Wu. Jednak nikt nie spodziewał się, że szczepionki same w sobie całkowicie wyeliminują raka u pacjentów.
- To dość niezwykłe, aby obserwować podobną odpowiedź immunologiczną i to tuż po początkowym okresie leczenia, a miało to miejsce w przypadku dwóch pacjentów – mówi Ott. Jest to sygnał, że szczepionka współpracuje dobrze z podawanymi lekami i wzmacnia ich działanie.
- Również poprzednie badania wskazywały na to, że szczepionki przeciwnowotworowe mogą zwiększyć skuteczność leków – mówi dr Paweł Kaliński, dyrektor Cancer Vaccine and Dendritic Cell Therapies w Roswell Park Comprehensive Cancer Center w Buffalo.
Ekspert podkreśla jednak, że "przy tak małej liczbie pacjentów, trudno wyciągnąć znaczące wnioski". Potrzebne są dalsze badania na większej grupie pacjentów – uważają naukowcy.
Źródło: Live Science, fot. OpenStax College/ CC BY 3.0/ Wikimedia Commons
