Dodano: 27 listopada 2018r.

Historycy z Białegostoku odnaleźli w Paryżu niezwykłą mapę Rzeczypospolitej z XVII w.

Historycy z Uniwersytetu w Białymstoku znaleźli we Francuskim Archiwum Państwowym niezwykłą, rękopiśmienną mapę Rzeczypospolitej pochodzącą z drugiej połowy XVII w. Mapa ma wymiary - 198 na 183 cm, a objęty nią obszar zaprezentowany jest w skali ok. 1 do 880 000.

Mapa Rzeczypospolitej z drugiej połowy XVII w. odnaleźli w Paryżu

 

Białostoccy historycy – dr Wojciech Walczak i dr hab. Karol Łopatecki – na trop nieznanej wcześniej mapy wpadli w 2016 roku, podczas badań rękopisów w zamku Kondeuszy we francuskim w Chantilly. Naukowca badali dzieła wybitnego geografa i kartografa z XVII wieku Guillaume Sansona, które zawierają opisy terenów należących do Rzeczypospolitej.

- Był to wykonany przez Sansona opis geograficzny ziem Polski i Litwy wraz z mapami szczegółowymi Rzeczypospolitej. Zawierał charakterystykę tych terenów, a także bardzo obszerny indeks miejscowości wraz z podanymi współrzędnymi geograficznymi. Dzieło to opierało się przede wszystkim na informacjach sporządzonych wcześniej przez innego kartografa, Guillaume’a de Vasseur Beauplana, ale zawiera dodatkowe obiekty, które uszczegóławiają obraz Rzeczypospolitej – wyjaśnił dr Wojciech Walczak cytowany w komunikacie opublikowanym na stronach internetowych Uniwersytetu w Białymstoku (UwB).

Na podstawie tych analizy badacze wysunęli wniosek, że musiała powstać rękopiśmienna mapa generalna Rzeczypospolitej różniąca się od innych znanych wersji. I właśnie tą mapę udało im się odszukać w Paryżu we Francuskim Archiwum Państwowym. Jak zdołali ustalić badacze UwB, mapę sporządził wspomniany wcześniej Sanson na zlecenie książąt Condé.

 

Wielkoformatowa, narysowana ręcznie mapa zatytułowana jest: CARTE ET DESCRIPTION GÉNÉRALE DES ESTATS DE LA COURONNE DE POLOGNE OÙ SONT LE ROYAUME DE POLOGNE, LES DUCHÉS DE PRUSSE, MAZOVIE, RUSSIE NOIRE, LE GRAND DUCHÉ DE LITHUANIE, LES PROVINCES DE VOLHYNIE, PODOLIE, UKRAINE OU PAYS DES COSAQUES, DIVISÉS EN LEURS PALATINATS, SUBDIVISÉS EN CHASTELLENIES (Mapa i opis generalny ziem Rzeczypospolitej, przedstawiający Królestwo Polskie, Księstwo Pruskie, Mazowsze, Ruś, Wielkie Księstwo Litewskie, Wołyń, Podole, Ukrainę i ziemie Kozackie, podzielony na województwa z zaznaczonymi kasztelaniami).

Mapa jest w dobrym stanie, zachowały się nawet oryginalny drzewiec z fragmentami złoceń oraz fragment drewnianej ramy, w której była oprawiona – czytamy w komunikacie na stronach UwB. Guillaume Sanson przygotował ją na podstawie szczegółowych prac swojego ojca Nicolasa, który nazywany jest „ojcem francuskiej kartografii”.

Jak przypominają naukowcy, już w 1660 r. pojawiła się koncepcja wybrania nowego króla za życia władcy (elekcja vivente rege). Badacze wskazują, że kandydatem popieranym przez Jana Kazimierza Wazy był syn Ludwika Burbona, zwanego Wielkim Kondeuszem (1621-1686) - Henryk Juliusz de Burbon (1643-1709), książę de Condé. Plany te nie zostały zrealizowane, ale kolejna okazja nadarzyła się po śmierci Jana III Sobieskiego. Wówczas wysunięto kandydaturę Franciszka Ludwika Burbon-Conti, który był bratankiem Wielkiego Kondeusza.

- Z tymi postaciami należy wiązać powstanie opisu i mapy ziem Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W przygotowaniu do sprawowania władzy w Rzeczypospolitej miał pomóc szczegółowy opis geograficzny ziem Polski i Litwy. Zadanie to przypadło obu Sansonom. Ani Henryk Juliusz de Burbon, ani Franciszek Ludwik Burbon-Conti nie objęli tronu polskiego, dlatego i powstałe dzieło nigdy nie zostało wydane drukiem. Na szczęście zachowały się dwie rękopiśmienne kopie atlasu przechowywane w Bibliotece i Archiwum Zamku w Chantilly - podkreślił dr hab. Karol Łopatecki.

Badanie prowadzone przez uczonych z UwB nad rękopiśmiennymi mapami Rzeczypospolitej trwają od 2008 roku i są realizowane w ramach międzynarodowego projektu kierowanego przez dr. Wojciecha Walczaka z UwB oraz prof. Andrew Pernala z Uniwersytetu w Calgary. W skład zespołu wchodzą też dr hab. Mariusz Drozdowski (UwB) oraz Dennis F. Essar z Uniwersytetu w Edmonton (Kanada). Przedsięwzięcie zostało wsparte przez Instytut Polonika.

Publikacja zawierająca tłumaczenie opisu ziem Rzeczypospolitej wraz z mapami Sansona zostanie wydana w 2019 r.

 

Źródło: Uniwersytet w Białymstoku, PAP, fot. Archiwum prywatne dr. Wojciecha Walczaka