Przejdź do treści

Nagrody Nobla 2018 z chemii przyznane

Spis treści

Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymali Frances H. Arnold, George P. Smith oraz Sir Gregory P. Winter. Badaczy uhonorowano za „wykorzystanie mechanizmów ewolucji”.

Królewska Szwedzka Akademia Nauk zdecydowała, że tegoroczny Nobel z chemii zostanie podzielony na dwie części. Połowa przypadnie Frances H. Arnold, a druga część powędruje do George'a P. Smitha oraz Sir Gregorego P. Wintera.

Naukowcy zostali uhonorowani za zaprzęgnięcie mechanizmów ewolucji do wytwarzania niezbędnych dla człowieka enzymów i przeciwciał. Komitet podkreślił ich inspiracje siłami natury i wykorzystanie zasad w niej rządzących.

Tegoroczni laureaci Nagrody Nobla z chemii „przejęli kontrolę nad ewolucją i wykorzystali te same zasady – mutacje genetyczne i naturalną selekcję – do opracowania białek, które rozwiązują problemy natury chemicznej, które trapią ludzkość”. 

Metody opracowane przez noblistów są obecnie rozwijane na skalę globalną w celu promowania bardziej ekologicznego przemysłu chemicznego, produkcji nowych materiałów, produkcji zrównoważonych biopaliw, łagodzenia chorób i ratowania życia. „Tegoroczni laureaci Nagrody Nobla z chemii pokazali, że chemia może przejąć kontrolę nad ewolucją i zostać użyta do celów, które przynoszą największe korzyści ludzkości” – czytamy w komunikacie prasowym Komitetu Noblowskiego.

Frances Arnold w 1993 roku przeprowadziła pierwszą ukierunkowaną ewolucję enzymów, które są białkami katalizującymi reakcje chemiczne. Od tego czasu poprawiła zastosowaną przez siebie metodę, która obecnie rutynowo wykorzystywana jest do opracowywania nowych katalizatorów. Zastosowania enzymów tworzonych tą metodą obejmują bardziej ekologiczną produkcję chemikaliów, wykorzystywane są także przy produkcji farmaceutyków czy biopaliw dla bardziej ekologicznego sektora transportu.

Frances Arnold to piąta kobieta w historii nagrodzona Noblem z chemii. Pierwszą była Maria Curie-Skłodowska, a drugą jej córka, Irene Joliot-Curie.

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że Arnold opracowała metodę, która przyspiesza proces ewolucji i do tego można do pewnego stopnia go kontrolować. Jej metoda polega na zmianie genu kodującego określone białko w taki sposób, by nabył nowych, pożądanych przez badaczy cech. Sama zmiana korzysta z mechanizmów ewolucji, tyle że w przyspieszonym tempie. To coś na kształt sterowanej czy projektowanej ewolucji.

George Smith opracował metodę znaną jako prezentacja fagowa, w której bakteriofag – wirus infekujący bakterie – może zostać użyty do opracowania nowych białek i przeciwciał. Metodę zaprezentował w 1985 roku.

Sir Gregory Winter wykorzystał prezentację fagową do produkcji nowych farmaceutyków. Obecnie na prezentacji fagowej wytwarza się przeciwciała, które mogą neutralizować toksyny, przeciwdziałać chorobom autoimmunologicznym i onkologicznym. Pierwszy z takich leków – adalimumab – został zatwierdzony do użytku w 2002 roku. Korzystają z niego pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów czy nieswoistym zapaleniem jelit.

Metody opracowane przez świeżych noblistów zrewolucjonizowały medycynę.

Dotychczas przyznano 109 Nagród Nobla z chemii. Do tej pory wyróżnienie to otrzymały tylko 4 kobiety. Wśród nich jest Maria Curie-Skłodowska, która otrzymała Nagrodę Nobla z chemii w 1911 roku. Osiem lat wcześniej otrzymała Nagrodę Nobla z fizyki. Nobel z chemii sprawił, że była wówczas jedyną osobą, która dwukrotnie otrzymała tę prestiżową nagrodę.

Frederick Sanger jako jedyny dwukrotnie otrzymała Nagrodę Nobla z chemii. W 1958 został wyróżniony za pionierską metodę ustalania struktury białek, a w 1980 roku został nagrodzony za opracowanie metody sekwencjonowania DNA.

Najmłodszym noblistą z chemii jest Frédéric Joliot, który miał 35 lat, gdy odbierał nagrodę w 1935 roku. Frédéric otrzymał nagrodę wraz Irène Joliot-Curie – córką Marii Skłodowskiej-Curie, za odkrycie sztucznej promieniotwórczości. Najstarszy to Johna B. Fenn nagrodzony w 2002 roku. Podczas ceremonii rozdania nagród miał 85 lat.

Wczoraj poznaliśmy laureatów Nagrody Nobla z fizyki. Królewska Szwedzka Akademia Nauk uhonorowała Arthura Ashkina, Gérarda Mourou oraz Donne Strickland „za przełomowe wynalazki w dziedzinie fizyki laserowej”. To pierwszy od 55 lat nobel z fizyki dla kobiety. Więcej na ten temat w tekście: Ogłoszono laureatów Nagrody Nobla 2018 z fizyki.

W poniedziałek przyznano Noble z medycyny i fizjologii. Laureatami zostali James P. Allison oraz Tasuku Honjo. Naukowcy zostali docenieni za opracowanie terapii przeciwnowotworowych polegających na odblokowaniu działania układu immunologicznego tak, by atakował komórki nowotworowe. Więcej w tekście: Przyznano Nagrodę Nobla 2018 z medycyny i fizjologii.

W regulaminie nagrody stoi zapis, że może być przyznana maksymalnie trzem osobom. Laureat lub laureaci otrzymają w tym roku 9 milionów koron szwedzkich. To w przeliczeniu daje około 870 tys. euro. Otrzymają także medal oraz dyplom.

 

Udostępnij:

lub:

Podobne artykuły

Ogłoszono laureatów Nagrody Nobla 2024 z chemii

Nobel z chemii. „Bez pracy u podstaw rozwiązanie struktur dla milionów białek byłoby mało realne”

Przyznano Nagrodę Nobla 2024 z fizyki

Wyróżnione artykuły

Popularne artykuły