Przejdź do treści

Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny. „Wszyscy podkreślali, że to eksperyment, ale konieczny do przeprowadzenia”

Spis treści

Tegoroczną Nagrodę Nobla z fizjologii lub medycyny otrzymali Katalin Karikó i Drew Weissman „za odkrycia, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19”. – To wyjątkowa sytuacja pandemii spowodowała działanie naukowców, czyli opracowanie szczepionki mRNA. Było to rzeczywiście niekonwencjonalne i wszyscy podkreślali, że jest to de facto w pewnym stopniu eksperyment, ale konieczny do przeprowadzenia i niezwykle skuteczny – wyjaśnił prof. dr hab. n. med. Paweł Włodarski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Alfred Nobel w swoim testamencie wymienił wyróżnienie mające przypaść osobie, która dokona najważniejszego odkrycia w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Nagrodę przyznaje się wyłącznie za konkretne, niosące wartość dla nauk przyrodniczych lub medycyny osiągnięcia, a nie za całokształt działalności badawczej. Wyróżnienie jest wręczane od początku trwania konkursu, czyli od 1901 roku. Pierwszym jego laureatem został Emil Adolf von Behring, uhonorowany za prace nad surowicami odpornościowymi i ich zastosowania w leczeniu błonicy. Prace te „otworzyły nową drogę dla medycyny, dając lekarzom broń przeciwko chorobie i śmierci”. Behring (wraz z Shibasaburō Kitasato) opracował surowice antytoksyczne: przeciwbłoniczą i przeciwtężcową, co stanowiło przełom w leczeniu chorób zakaźnych i otworzyło drogę do dalszego rozwoju nowej dziedziny medycyny – immunologii.

Nagroda Nobla 2023 z fizjologii lub medycyny

Odkrycia Katalin Karikó i Drew Weissmana odegrały kluczową rolę w opracowaniu skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVIC-19 podczas pandemii, która rozpoczęła się na początku 2020 r. Dzięki swoim badaniom tegoroczni laureaci zasadniczo zmienili nasze rozumienie interakcji mRNA z układem odpornościowym. Odkrycia te przyczyniły się do bezprecedensowego tempa rozwoju szczepionek w okresie jednego z największych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego w czasach współczesnych.

Laureaci odkryli, że zmodyfikowanie nukleotydów w mRNA powoduje blokowanie reakcji zapalnych i zwiększania produkcji białek podczas dostarczania mRNA do komórek. Wyniki tych badań ukazały się w przełomowym artykule z 2005 r., jednak wówczas nie poświęcono mu zbyt wiele uwagi. Mimo to prace te położyły podwaliny pod niezwykle ważne osiągnięcia, które posłużyły ludzkości podczas pandemii COVID-19. Ich odkrycia doprowadziły do zatwierdzenia pod koniec 2020 r. dwóch bardzo skutecznych szczepionek przeciwko chorobie opartych na mRNA. Szczepionki te uratowały życie milionów osób.

Leki na nowotwory?

W Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego zgromadzili się eksperci, którzy skomentowali przyznanie Nagrody Nobla. – Pierwsze szczepionki były oparte o całe mikroorganizmy, potem o białka, a następne wykorzystywały już mechanizm transkrypcji i translacji, czyli były oparte o DNA. W tych szczepionkach komórka musiała zrobić wszystko, żeby wchłonąć białko, aby zaszła reakcja immunologiczna. W metodzie Karikó i Weissmana udało się ten proces skrócić – jako szczepionkę podajemy tylko stosunkowo krótką cząsteczkę mRNA. Cały trick polegał na tym, żeby ta cząsteczka była stabilna. Normalnie cząsteczki mRNA należą do cząsteczek dość niestabilnych i trudno byłoby wyprodukować na ich podstawie taką ilość białka, która zdążyłaby wywołać reakcję immunologiczną w organizmie – powiedziała prof. dr hab. Katarzyna Tońska, z Instytutu Genetyki i Biotechnologii Uniwersytetu Warszawskiego.

– Ta Nagroda Nobla jest między innymi właśnie za to, że udało się ustabilizować cząsteczki mRNA, podać je do organizmu i wywołać odpowiedź immunologiczną. Uodporniają one nas na wirusy, a w przyszłości być może na bakterie, mogą mieć zastosowanie w leczeniu nowotworów. Dzięki temu, że mRNA można łatwo zsyntetyzować, możliwe staje się przygotowanie całego wachlarza rozmaitych szczepionek i stosunkowo szybką reakcję na zmienność mikroorganizmu – dodała Tońska,.

– Ciekawym aspektem odkrycia Karikó i Weissmana jest jedno z możliwych zastosowań, czyli leczenie chorób nowotworowych. Rozwiązania nagrodzone Nagrodą Nobla i inne podobne do nich umożliwiają tworzenie również takich leków, w tym pod kątem konkretnych mutacji konkretnych białek u pacjentów, którzy takiego leczenia będą wymagać – wyjaśnił prof. dr hab. n. med. Paweł Włodarski, z Zakładu Metodologii Badań Naukowych, Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

„Eksperyment konieczny do przeprowadzenia”

– Tak szybkiego nagrodzenia technologii przez Komitet Noblowski jeszcze nie było. To wyjątkowa sytuacja pandemii spowodowała działanie naukowców, czyli opracowanie szczepionki mRNA. Było to rzeczywiście niekonwencjonalne i wszyscy podkreślali, że jest to de facto w pewnym stopniu eksperyment, ale konieczny do przeprowadzenia i niezwykle skuteczny – wyjaśnił prof. dr hab. n. med. Paweł Włodarski, z Zakładu Metodologii Badań Naukowych, Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

– Jak powiedział Newton: „Standing on the shoulders of giants” – wszyscy stoimy na czyichś ramionach i korzystamy z wiedzy, którą ktoś kiedyś zdobył dla nas. Piękne jest to, że większość z nas ma już tę technologię w sobie, przyjmując szczepionkę bazującą na mRNA – przyznała prof. dr hab. Maria Anna Ciemerych-Litwinienko, z Instytutu Biologii Rozwoju i Nauk Biomedycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

– Chciałbym mocno podkreślić i zgodzić się, że odkrycie tegorocznych noblistów idzie w parze z możliwościami technologicznymi poznającymi mRNA, dzięki czemu można je sekwencjonować szybko, tanio i dobrze. Bez tego to odkrycie byłoby zawieszone w próżni i trudniejsze do wykorzystania praktycznego – ocenił prof. dr hab. n. med. Rafał Płoski, z Zakładu Genetyki Medycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Źródło: Centrum Współpracy i Dialogu Uniwersytetu Warszawskiego, fot. CWiD UW

Udostępnij:

lub:

Podobne artykuły

Jakie standardy higieny powinna spełniać odzież medyczna? Dowiedz się!

Jak odzież medyczna wspiera zachowanie najwyższych standardów higieny?

Kura

Wirus ptasiej grypy coraz bliżej osiągnięcia potencjału pandemicznego

skóra

Skóra posiada swój własny układ odpornościowy

Wyróżnione artykuły

Popularne artykuły