Uran jest otoczony systemem pierścieni, ale niełatwo je dostrzec. Jako pierwsza pokazała je sonda Voyager 2 podczas przelotu obok planety w 1986 roku. Teraz nowe zdjęcia Urana wykonał Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. Na obrazach widać pierścienie, jak również jasne struktury w atmosferze planety.
Uran to siódma planeta Układu Słonecznego. Jest gazowym olbrzymem, choć czasem naukowcy określają Urana, jak i Neptuna, mianem lodowych olbrzymów. To ze względu na to, że atmosfera tych planet, składająca się przede wszystkim z wodoru i helu, zawiera więcej zamrożonych substancji lotnych niż większe gazowe olbrzymy.
Uran posiada system pierścieni, liczne księżyce i jest najzimniejszą planetą w Układzie Słonecznym. Minimalna temperatura wynosi tam minus 224 st. Celsjusza. Poza najzimniejszą atmosferą Urana wyróżnia także jego oś obrotu, która jest mocno nachylona i znajduje się niemal w płaszczyźnie orbity planety. Dlatego jego bieguny leżą tam, gdzie większość planet w Układzie Słonecznym ma równik. Powoduje to zamieszanie z porami roku w porównaniu do innych planet, ponieważ bieguny planety doświadczają wielu lat stałego światła słonecznego, po których następuje taka sama liczba lat całkowitej ciemności (Uran potrzebuje 84 lat na okrążenie Słońca).
A co mogło doprowadzić do przechylenia się Urana na bok? Naukowcy sądzą, że w zamierzchłej przeszłości Uran został uderzony przez obiekt mniej więcej dwa razy większy od Ziemi (więcej na ten temat w tekście: W Urana uderzył obiekt dwa razy większy od Ziemi. Kataklizm sprzed miliardów lat).
Jeśli chodzi o pierścienie, to najbardziej efektowne w Układzie Słonecznym posiada Saturn, ale inne planety, jak Jowisz czy Neptun też je mają. Ma je również Uran. Znanych jest 13 pierścieni Urana, ale są w dużej mierze tajemnicą dla naukowców. Nie wiele o nich wiadomo, bo są widoczne tylko przy wykorzystaniu najpotężniejszych teleskopów. Dlatego odkryto je dopiero w 1977 roku (pierścienie Jowisza odkryto w 1979 r., a Neptuna w 1984 r.).
W niedawnych obserwacjach astronomowie skierowali „podczerwony wzrok” Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba (JWST) właśnie na Urana, pokazując siódmą planetę od Słońca w zupełnie nowym świetle.
Kiedy Voyager 2 sfotografował Urana, zdjęcia w zakresie światła widzialnego pokazały niemal gładką, pozbawioną cech charakterystycznych niebiesko-zieloną kulę. W zakresie fal podczerwonych i przy większej czułości, jaką dysponuje teleskop Webba, widzimy więcej szczegółów, pokazujących, jak naprawdę dynamiczna jest atmosfera Urana.
Wyjątkowa oś obrotu Urana oznacza, że jego biegun północny jest doskonale widoczny dla obserwatora z Ziemi. Na zdjęciu jasny, duży obszar po prawej stronie planety to chmury nad biegunem północnym planety. Obecnie biegun południowy jest poza zasięgiem naszego wzroku, po drugiej stronie planety. Teraz na biegunie północnym Urana trwa późna wiosna. Lato spodziewane jest w 2028 roku.
Fot. NASA, ESA, CSA, STScI, J. DePasquale (STScI)
Chmury przypominające na zdjęciu czapę polarną są unikalne dla Urana. Wydaje się, że pojawiają się, gdy biegun wchodzi w bezpośredni kontakt z promieniami słonecznymi latem i znikają jesienią. Dane zgromadzone przez Webba mogą pomóc naukowcom zrozumieć obecnie tajemniczy mechanizm stojący za tą cechą. Jasne chmury widać także w innych częściach planety. Prawdopodobnie są związane z aktywnością burzową.
Znanych jest 13 pierścieni Urana. Na nowych obrazach Webba widać 11 z nich. Niektóre na zdjęciach są tak jasne, że wydają się łączyć w większy pierścień. Dziewięć pierścieni jest sklasyfikowanych jako główne pierścienie planety, a dwa to słabsze pierścienie pyłowe.
Dwa niewidoczne na zdjęciach, najbardziej wewnętrzne pierścienie są, jak twierdzą specjaliści z NASA, bardzo słabe. Pierścienie te zostały odkryte na zdjęciach z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a w 200 7 roku, kiedy planeta przechyliła się w taki sposób względem Ziemi, że wszystkie jej pierścienie były widoczne. Minie jeszcze kilka dekad, zanim astronomowie uzyskają kolejny taki widok. Widok na wszystkie pierścienie Urana zdarza się co jakieś 42 lata.
Na nowych obraza Webba widać również część z 27 znanych księżyców Urana. Choć większość jest zbyt mała, by można je było zobaczyć, sześć najjaśniejszych jest doskonale widoczna.
Wkrótce planowane są kolejne obserwacje planety za pomocą JWST.
Źródło: NASA, fot. NASA, ESA, CSA, STScI, J. DePasquale (STScI)
