Golec piaskowy w świecie zwierząt nie należy może do najpiękniejszych, ale jest wyjątkowy pod innymi względami. Niemal nie choruje na nowotwory, jest odporny na niektóre rodzaje bólu i może przeżyć aż do 18 minut bez tlenu. Ale ich najbardziej niesamowitą cechą jest to, że właściwie się nie starzeją.
Golec piaskowy to gatunek gryzonia z rodziny kretoszczurów. Zamieszkuje wschodnie tereny Afryki – Somalia, Etiopia, Kenia czy Dżibuti. Jest ślepy i nie ma owłosienia. Niemal całe życie spędza pod ziemią, gdzie buduje rozległe tunele. Ale jego nietypowy zestaw cech fizycznych umożliwia mu rozwój w tym niesprzyjającym, podziemnym środowisku.
W ostatnich badaniach analizujących życie golców piaskowych, które ukazały się w magazynie eLIFE, stwierdzono, że ryzyko śmierci nie wzrasta wraz z wiekiem, podobnie jak w przypadku każdego innego znanego gatunku ssaków. – Ich współczynnik śmiertelności w zaawansowanym wieku pozostaje niższy niż u każdego innego ssaka. To naprawdę zaskakujące – powiedział Caleb Finch, biogerontolog z Uniwersytetu Południowej Kalifornii w Los Angeles, który nie był zaangażowany w ostatnie badania.
Naukowcy już wcześniej zauważyli, że te gryzonie z pomarszczoną, różową skórą i dużymi wystającymi zębami, które żyją w dużych, podziemnych koloniach, wykazują niewiele oznak starzenia i znacznie przekraczają długość życia, jakiej można oczekiwać od gryzonia tego rozmiaru. Myszy w niewoli żyją co najwyżej 4 lata. Podobnych rozmiarów golce piaskowe nie powinny żyć dłużej niż 6 lat. Zamiast tego niektóre żyją ponad 30 lat, a nawet w tym wieku samice hodowlane pozostają płodne.
Rochelle Buffenstein – biolog porównawcza pracująca w założonej przez Google spółce biotechnologicznej Calico, która zajmuje się badaniami nad długowiecznością – zajmuje się tymi zwierzętami od ponad 30 lat i zebrała imponującą ilość danych na ich temat. Dla każdego zwierzęcia znajdującego się pod jej opieką odnotowała datę urodzenia i zgonu oraz to, czy osobnik został zabity w celu przeprowadzenia eksperymentu lub oddany innym badaczom.
To, co odkryła, było zadziwiające. Golce piaskowe wydają się lekceważyć prawo umieralności Makehama-Gompertza, matematyczne równanie opisujące starzenie się, według którego ryzyko śmierci rośnie wraz z wiekiem i to wykładniczo. Na przykład u ludzi podwaja się mniej więcej co 8 lat po 30 roku życia. Dotyczy to wszystkich ssaków, ale golce piaskowe wydają się wyłamywać z tego schematu.
Buffenstein nie dostrzegła tego trendu u zwierząt laboratoryjnych. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej w wieku 6 miesięcy, codzienna szansa śmierci każdego z gryzoni wynosiła nieco więcej niż jeden na 10 000 .
– Według mnie to najbardziej ekscytujące dane, jakie udało mi się zdobyć. Jest to sprzeczne ze wszystkim, co wiemy na temat biologii ssaków – powiedziała Buffenstein. Ale Finch ostrzega przed nadinterpretacją danych. Najstarsze zwierzę obecnie żyjące w laboratorium Buffenstein ma 35 lat, ale większość z nich została zabita lub przeniesiona do innych laboratoriów. Z tych, co zostały, mniej niż 50 zwierząt przeżyło więcej niż 15 lat. Finch twierdzi, że trzeba więcej starych zwierząt, by mieć pewność, że golce piaskowe mają patent na długowieczność. Choć, jak twierdzi Buffenstein, jej dane nie pokazują typowego starzenia się jak u innych zwierząt.
Co za to odpowiada? To do końca nie jest jasne. Badania Buffenstein wykazały, że gryzonie te dysponują niezwykle aktywnym mechanizmem naprawy DNA. W dużym uproszczeniu mówiąc, ich organizmy nie pozwalają komórkom zestarzeć się. – Myślę, że jest jeszcze za wcześnie, by powiedzieć, że golce piaskowe to zwierzęta, które się nie starzeją. Rzeczywiście wielką tajemnicą jest teraz to, co dzieje się w organizmach tych gryzoni po 20 lub 30 latach. Może proces starzenia przebiega wtedy naprawdę szybko? Nawet Rochelle Buffenstein nie ma danych na ten temat – powiedział Matthias Platzer, biolog w Instytutu Leibniza w Jenie w Niemczech.
Źródło: Science, fot. Roman Klementschitz/ CC BY-SA 3.0/ Wikimedia Commons