Terapia bólu, nakierowana na jego jak najskuteczniejsze łagodzenie, jest bardzo ważnym elementem terapii wielu chorób. Ból ma bowiem negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu i jest źródłem znacznego cierpienia. Istotny jest właściwy dobór leków przeciwbólowych, tak by były one jednocześnie nie za mocne, jak i nie za słabe. W tym celu Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stworzyła tzw. drabinę analgetyczną. W tym artykule wyjaśniono, czym ona jest i jakie są jej założenia.
Sposoby oceny nasilenia bólu
Aby zastosować jak najwłaściwszy lek, konieczna jest ocena nasilenia odczuwanego bólu. Percepcja bólu jest kwestią subiektywną – każdy człowiek ma inny próg tolerancji i wymaga indywidualnego podejścia. Dlatego aby ułatwić sposób określenia, z jak dużym bólem mierzy się pacjent, stworzono szereg różnych skal oceny nasilenia bólu. Są one dostosowane do różnych grup wiekowych. Do najczęściej stosowanych zalicza się:
- skala numeryczna (NRS – Numerical rating scale) – jest to najpopularniejsza ze skal; tutaj pacjent ocenia, jak duży ból odczuwa w skali od 0 do 10, przy czym 0 to brak bólu, a 10 to ból nie do wytrzymania,
- skala słowna (VRS – verbal rating scale) – tutaj pacjent mówi, jak bardzo go boli,
- skala wizualno-analogowa (VAS – visual analogue scale) – w tej skali pacjent dostaje linijkę o długości 10 cm i ma na niej zaznaczyć kropką odpowiednie miejsce, w zależności od nasilenia bólu, przy czy 0 cm to brak bólu, a 10 cm ból nie do zniesienia.
W zależności od wyniku, jaki wskaże pacjent w skali (zazwyczaj używa się skali numerycznej NRS) to stosowane leki przeciwbólowe dzieli się na trzy szczeble drabiny analgetycznej.
I szczebel drabiny analgetycznej
Jeżeli chory oceni ból w skali NRS w zakresie 1-4 to wówczas kwalifikuje go to do pierwszego szczebla drabiny analgetycznej. Stosuje się tutaj najsłabsze leki przeciwbólowe, czyli środki nieopioidowe:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – np. ibuprofen, diklofenak, ketoprofen, czy deksketoprofen
- paracetamol.
NLPZ można połączyć z paracetamolem w celu zwiększenia działania przeciwbólowego wykorzystując synergizm działania. Nie wolno zaś łączyć ze sobą dwóch NLPZ (za wyjątkiem podawania drogą doustną i miejscową), bo to tylko zwiększa ryzyko działań niepożądanych.
II szczebel drabiny analgetycznej
Do leków z drugiego szczebla drabiny analgetycznej kwalifikują się pacjenci, którzy ocenili swój ból w skali NRS w przedziale >4-6 punktów. Tutaj stosuję się już mocniejsze leki:
- słabe opioidy – tramadol, dihydrokodeinę i kodeinę,
- małe dawki morfiny/oksykodon.
Do powyższych leków można dokładać preparaty z I szczebla drabiny, a więc paracetamol i NLPZ.
III szczebel drabiny analgetycznej
Do leków z III szczebla drabiny analgetycznej kwalifikują się chorzy, cierpiący na wyjątkowo silny ból, który oceniają w skali NRS na 7 i więcej punktów. Podaje im się mocne leki przeciwbólowe:
- silne opioidy – morfina, oksykodon, fentanyl, buprenorfina i metadon.
Tutaj także można do nich dokładać leki nieopidoidowe – paracetamol i NLPZ.
Rekomendacje:
Fillingim R., B., Loeser J., D., Baron R., Assessment of Chronic Pain: Domains, Methods, and Mechanisms. J Pain. 2016; 17(9 Suppl), s. 10-20.
McGuire L., S., Slavin K., Revisiting the WHO Analgesic Ladder for Surgical Management of Pain. AMA J Ethics. 2020; 22(1), s. 695-701.
Źródło: artykuł partnera