Dodano: 07 października 2021r.

Pierwsza szczepionka na malarię z rekomendacją WHO

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleciła powszechne stosowanie szczepionki przeciw malarii o nazwie RTS,S lub Mosquirix wśród dzieci w Afryce i innych obszarach o wysokiej transmisji malarii. Ten ruch, jak oceniają eksperci, może zapobiec śmierci dziesiątek tysięcy dzieci każdego roku.

Pierwsza szczepionka na malarię z rekomendacją WHO

 

Malaria przenoszona jest na ludzi przez ukąszenia samic komarów z rodzaju Anopheles zakażonych pasożytami z rodzaju Plasmodium. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroba każdego roku dotyka setki milionów ludzi na całym świecie. W 2019 roku odnotowano 229 milionów przypadków malarii i 409 tys. zgonów. Około 94 proc. wszystkich przypadków i zgonów miało miejsce w Afryce, a 67 proc. zgonów dotyczyło dzieci w wieku poniżej 5 lat.

Badania nad szczepionką na malarię trwają od dekad. W ostatnich latach naukowcy poczynili spore postępy w tej materii. Powstało kilka preparatów, które wykazały niespotykany jak dotąd poziom  ochrony zaszczepionych. Badania pilotażowe jednego z nich, o nazwie RTS,S lub Mosquirix, wykazały, że środek jest bezpieczny. Eksperci, pomimo skromnej skuteczności preparatu uznali, że powinien on być szeroko dostępny dla dzieci w rejonach o wysokiej transmisji malarii.

Badania pilotażowe były prowadzone od 2019 roku w trzech afrykańskich krajach - Ghanie, Kenii i Malawi – i objęły ponad 800 tys. dzieci.

„Historyczny moment”

Szczepionka rekomendowana przez WHO jest opracowywana od ponad 30 lat i działa poprzez wzmocnienia układu odpornościowego przeciwko Plasmodium falciparum – najbardziej śmiercionośnemu pasożytowi malarii i najczęstszemu w Afryce.

Według WHO jest to pierwsza szczepionka, która sprawdziła się w badaniach klinicznych na dużą skalę i wykazała, że ​​może znacznie zmniejszyć zachorowalność na malarię zwłaszcza u małych dzieci. Jest to również pierwsza szczepionka zatwierdzona do użytku przeciwko chorobie wywoływanej przez pasożyta.

- To historyczny moment. Długo oczekiwana szczepionka przeciwko malarii dla dzieci jest przełomem w nauce, zdrowiu dzieci i kontroli malarii – powiedział w oświadczeniu dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, dyrektor generalny WHO. - Stosowanie tej szczepionki w połączeniu z istniejącymi narzędziami do zapobiegania malarii może każdego roku uratować dziesiątki tysięcy młodych ludzi – podkreślił.

Szczepionka RTS,S

Preparat RTS,S zawiera fragment białka Plasmodium falciparum połączony z białkiem wirusa zapalenia wątroby typu B, który jest dodawany w celu wywołania silniejszej odpowiedzi immunologicznej. Szczepionka ma za zadanie blokować zdolność pasożyta do infekowania wątroby.

Szczepionka wymaga czterech dawek – pierwszych trzech podawanych w odstępie miesięcznym w wieku pięciu, sześciu i siedmiu miesięcy, a także ostatniej dawki przypominającej w wieku około 18 miesięcy.

W badaniach klinicznych III fazy, które ukazały się w 2015 roku na łamach pisma „The Lancet” (DOI: 10.1016/S0140-6736(15)60721-8), preparat opracowany przez brytyjską firmę GlaxoSmithKline zapobiegał około czterem na 10 przypadków malarii, co oznacza, że ma około 40 procent skuteczności, i około trzem na 10 przypadków ciężkiej malarii, co daje skuteczność około 30 proc. Badania pokazały też, że skuteczność znacznie spadła po roku. W oparciu o te i inne badania WHO stwierdziła, że ​​szczepionka może prowadzić do 30-procentowej redukcji ciężkiej malarii. Stwierdzono również, że ma silny profil bezpieczeństwa.

Po tych wynikach WHO zaleciła pilotaż szczepionki w wybranych obszarach w Ghanie, Kenii i Malawi.

RTS,S w połączeniu z lekami przeciwmalarycznymi

Według danych WHO, w badaniach pilotażowych prowadzonych od 2019 r., ponad 800 tys. dzieci od piątego miesiąca życia zostało zaszczepionych w ramach rutynowych programów szczepień. Badania wykazały przede wszystkim, że preparat jest bezpieczny. Doprowadziły też do zmniejszenia o około 30 proc. liczby przypadków ciężkiej malarii, nawet w miejscach, gdzie powszechnie stosowano moskitiery nasączone środkami owadobójczym i gdzie jest dobry dostęp do opieki medycznej.

Obecnie malaria na obszarach o wysokiej transmisji jest kontrolowana głównie przez spryskiwanie domów środkami owadobójczymi raz lub dwa razy w roku lub spanie pod moskitierami nasączonymi środkami owadobójczymi.

Inne badanie, opublikowane we wrześniu w „The New England Journal of Medicine” (DOI: 10.1056/NEJMoa2026330) wykazało, że gdy dzieciom podano lek przeciwmalaryczny wraz ze szczepionką, zmniejszyło to hospitalizację z powodu ciężkiej malarii o 70,5 proc. i śmiertelność o 72,9 proc. Z kolei badania opublikowane w listopadzie 2020 r. w czasopiśmie „PLOS Medicine” (DOI: 10.1371/journal.pmed.1003377), sugerowały, że szczepionka może co roku zapobiegać 5,3 mln przypadków i 24 tys. zgonów wśród dzieci w wieku 5 lat i młodszych.

Inne obiecujące preparaty na malarię

Szczepionka RTS,S nie jest jedyną obiecującą szczepionką przeciwko malarii. Inne preparaty są obecnie sprawdzane w badaniach. Jeden z nich, opracowany przez naukowców z Edward Jenner Institute for Vaccine Research na Uniwersytecie w Oksfordzie wykazał 77 proc. skuteczność. Badania te objęły  450 dzieci w Burkina Faso w Afryce Zachodniej (więcej na ten temat w tekście: Wysoka skuteczność nowej szczepionki na malarię. Może być kluczem do opanowania choroby).

Inny kandydat na szczepionkę przeciwmalaryczną, który łączy żywe pasożyty z jednym z dwóch powszechnie stosowanych leków przeciwmalarycznych, wykazał we wczesnych badaniach klinicznych skuteczność na podobnym poziomie, w zależności od szczepu pasożyta, którym byli zarażeni uczestniczy badania (więcej na ten temat w tekście: Nowa szczepionka na malarię wykorzystująca żywe pasożyty zapewnia silną i trwałą ochronę). Trzeba jednak zaznaczyć, że całe badanie objęło jedynie 42 osoby.

 

Źródło: WHO, Science, fot. Pixabay